Tidaː tidaː maːrqən köde tude gedelγənə [tur=mönd'ə] tur=mönd'ədəγənə [aː] anmə lukun-burebə örd'ədəγə turid'eː aγoːll'əń.

tide -Raː tide -Raː maːrqə -ND köde tude kedel -γənə tur= mönd'ə -dəγənə anmə lukul -ND pure -b(ə) örd'ə -də -γə tude -id'eː oγ -oːl -l'əl -j

rem -adv.loc rem -adv.loc one -gen person 3sg.gen self -str.acc refl= listen -3ds.sim simply earth -gen above -n middle -3poss.obl -loc 3sg -ints stand -intr -ev -intr:3

rem -adv.loc rem -adv.loc один -gen человек 3sg.gen сам -str.acc refl= слушать -3ds.sim ппросто earth -gen над -n середина -3poss.obl -loc 3sg -ints стоять -intr -ev -intr:3

Once upon a time one man noticed that he was all alone in the wide world.

Qad'ir duŋ gödeŋ taŋ aγoːldəŋ tude gedelγənə [lei] leiričnaːm d'e.

qad'ir tu -ŋ köde -ŋ ta -ŋ oγ -oːl -Rəŋ tude kedel -γənə lei -Rič -naː -m d'e.Y

dp prox.acs -att person -ind dist -att stand -intr -ss.sim 3sg.gen self -str.acc aware -tr.plac -inch -tr:3 dp.Y

dp prox.acs -att человек -ind dist -att стоять -intr -ss.sim 3sg.gen сам -str.acc aware -tr.plac -inch -tr:3 dp.Y

He was standing like that and began to think about himself.

"Ten met qadaːt köll'əld'ə göde ŋod'əŋ."

tu -n met qadaː -t kel(u) -l'əl -j(ə) köde (ŋ)ol -jəŋ

prox.acs -adv 1sg where -adv.abl come -ev -s.ptcp person cop -intr:1sg

prox.acs -adv 1sg где -adv.abl прийти -ev -s.ptcp человек cop -intr:1sg

"I must have come from somewhere."

"Eik lukun [bur] puret kereːl'əlγənə mət=joː bure erimələŋ ət=l'ə-l, tan lukulγət pulgəil'əlγənə lukul mət=joː pure lukulək ət=l'əl", moll'əń.

eik lukul -ND pure -t ker -Aː -l'əl -lγənə mət= -joː pure erimə -lə -ŋ ət= l'ə -l ta -n lukul -γət pul -Gəj -l'əl -lγənə lukul mət= joː pure lukul -ə -k ət= l'ə -l mon -l'əl -j

dp earth -gen above -adv.abl descend -intr.punc -ev -1/2sg.ds.sim 1sg.gen= -head above snow -pred -ind sbjv= be -sf dist -adv earth -abl come.out -intr.punc -ev -1/2sg.ds.sim earth 1sg.gen= head above earth -0 -str.pred sbjv= be -sf say -ev -intr:3

dp earth -gen над -adv.abl descend -intr.punc -ev -1/2sg.ds.sim 1sg.gen= -голова над snow -pred -ind sbjv= быть -sf dist -adv earth -abl прийти.из -intr.punc -ev -1/2sg.ds.sim earth 1sg.gen= голова над earth -0 -str.pred sbjv= быть -sf сказать -ev -intr:3

"If I fell from above, there must be snow on my head, and if I came out of the earth, there should be earth on my head", he said.

Taːt mandələk qad'ir iːtnəŋ [a] aγoːldəŋ [tude ičoːnu] ičoːnundəγənə kejedəγə [čama lukun] čamu lukun-burebə örd'ədəγə maːrqən saːlək aγoːll'əlul.

taːt mon -R(ə)lək qad'ir iːt -nə(ŋ) oγ -oːl -Rəŋ ičoː -nun -dəγənə keje -də -γə čomo lukul -ND pure -b(ə) örd'ə -də -γə maːrqə -ND saːl -ə -k oγ -oːl -l'əl -u -l

so say -ss.ant dp long -adv stand -res -ss.sim look -hab -3ds.cond front -3 -loc big earth -gen above -n middle -3poss.obl -loc one -gen tree -0 -str.pred stand -intr -ev -0 -sf

так сказать -ss.ant dp длинный -adv стоять -res -ss.sim смотреть -hab -3ds.cond перед -3 -loc большой earth -gen над -n середина -3poss.obl -loc один -gen дерево -0 -str.pred стоять -intr -ev -0 -sf

He thought so, stood for a long time and (then) saw a tree standing in front of him in the middle of a large plain.

Taŋ saːlə qad'i ičoːnaːl'əlumlə.

ta -ŋ saːl -lə qad'ir ičoː -naː -l'əl -u -m(ə)lə

dist -att tree -acc dp look -inch -ev -0 -of.3

dist -att дерево -acc dp смотреть -inch -ev -0 -of.3

He looked at that tree.

Tuŋ, tuŋ saːl, kinoll'əlk [eu] eul'ədəγənəŋ ilijəŋoll'əlk eul'eːl'əl, nemoll'əlk eul'eːl'əl.

tu -ŋ tu -ŋ saːl kin -oll'əlk eul'ə -dəγənəŋ ilijə -ŋoll'əlk eul'ə -l'əl neme -oll'əlk eul'ə -l'əl

prox.acs -att prox.acs -att tree who -str.nom.contr not.be -3ds.conc wind -nom.contr not.be -ev(neg.3) what -str.nom.contr not.be -ev(neg.3)

prox.acs -att prox.acs -att дерево кто -str.nom.contr не.быть -3ds.conc wind -nom.contr не.быть -ev(neg.3) что -str.nom.contr не.быть -ev(neg.3)

That tree, nobody was there, there was no wind, there was nothing.

Tadaːt tuŋ ködeŋ turid'eː aγoːll'əń, tudel [wol] wol'dəγə ujeńəi~rukunŋoll'əlk eul'eːl'əl, neme, nemoll'əlk eul'eːl'əl.

tadaːt tu -ŋ köde -ŋ tude -id'eː oγ -oːl -l'əl -j tude -l wal' -də -γə uje -ń(ə) -j(ə) sukun -ŋoll'əlk eul'ə -l'əl neme neme -oll'əlk eul'ə -l'əl

then prox.acs -att person -ind 3sg -ints stand -res -ev -intr:3 3sg -nom near -3 -loc wing -vblz.propr -s.ptcp ~nmlz -nom.contr not.be -ev(neg.3) what what -str.nom.contr not.be -ev(neg.3)

тогда prox.acs -att человек -ind 3sg -ints стоять -res -ev -intr:3 3sg -nom near -3 -loc wing -vblz.propr -s.ptcp ~nmlz -nom.contr не.быть -ev(neg.3) что что -str.nom.contr не.быть -ev(neg.3)

That man stood there alone, there were no birds around him, there was nothing.

Tuŋ saːlə ičoːnaːl'əlum qad'ir.

tu -ŋ saːl -lə ičoː -naː -l'əl -u -m qad'ir

prox.acs -att tree -acc look -inch -ev -0 -tr:3 dp

prox.acs -att дерево -acc смотреть -inch -ev -0 -tr:3 dp

So he looked at that tree.

Tuŋ saːl ičoːnaːdəγə tuŋ saːl anmə čaγad'əi~rukun dite ŋoll'əń.

tu -ŋ saːl ičoː -naː -dəγə tu -ŋ saːl anmə čaγad'ə -j(ə) sukun tite (ŋ)ol -l'əl -j

prox.acs -att tree look -inch -3ds.ant prox.acs -att tree simply move -s.ptcp ~nmlz like cop -ev -intr:3

prox.acs -att дерево смотреть -inch -3ds.ant prox.acs -att дерево ппросто move -s.ptcp ~nmlz любить cop -ev -intr:3

He looked at that tree, and this tree was sort of moving.

Taŋnigi moll'əń "Qad'i duŋńə, qoːdə-gurčiːl'əld'ə saːlək tuŋńə?"

taŋnigi mon -l'əl -j qad'ir tu -ŋńə qoːdə(ŋ) kur -čiː -l'əl -j(ə) saːl -ə -k tu -ŋńə

then say -ev -intr:3 dp prox.acs -n how act -intr.punc -ev -s.ptcp tree -0 -str.pred prox.acs -n

тогда сказать -ev -intr:3 dp prox.acs -n как act -intr.punc -ev -s.ptcp дерево -0 -str.pred prox.acs -n

He then wondered: "What is this, what happened to this tree?"

Qoːdiːr əl=ilijəčoːn tudeilək anmə aγoːldəŋ [č] əə čaγad'əi saːlək?

qoːdiːr əl= ilijə -čoːn tude -eilə(k) anmə oγ -oːl -Rəŋ əə čaγad'ə -j(ə) saːl -ə -k

why neg= wind -priv 3sg -ints simply stand -intr -ss.sim hes move -s.ptcp tree -0 -str.pred

почему neg= wind -priv 3sg -ints ппросто стоять -intr -ss.sim hes move -s.ptcp дерево -0 -str.pred

"Why is it moving by itself without any wind, while just standing there?"

Taːt mondələk saːlŋiń uːl'əń.

taːt mon -R(ə)lək saːl -ŋiń uː -l'əl -j

so say -ss.ant tree -dat go -ev -intr:3

так сказать -ss.ant дерево -dat идти -ev -intr:3

He had these thoughts and then approached the tree.

Saːlŋiń uːrələk ičoːdəγənə saːl jaːn [iːr] iːrəńeːl'əń.

saːl -ŋiń uː -R(ə)lək ičoː -dəγənə saːl jaː -ND iːrə -ń(ə) -l'əl -j

tree -dat go -ss.ant look -3ds.cond tree three -gen furcation -vblz.propr -ev -intr:3

дерево -dat идти -ss.ant смотреть -3ds.cond дерево три -gen furcation -vblz.propr -ev -intr:3

He approached the tree and saw that it had three branches, each splitting into two.

Taŋ [uː] uːrələk ičoːdəγənə saːlgi taːt l'eː mə=čaγad'aːnul'əń.

ta -ŋ uː -R(ə)lək ičoː -dəγənə saːl -gi taːt l'eː mə= čaγad'ə -nu -l'əl -j

dist -att go -ss.ant look -3ds.sim tree -3poss so dp aff= move -ipfv -ev -intr:3

dist -att идти -ss.ant смотреть -3ds.sim дерево -3poss так dp aff= move -ipfv -ev -intr:3

He went there and saw that tree was moving.

Qad'ir tuŋńə čamunəŋ leiriːl'əlum, qoːdiːr tudel ət=čaγad'aː.

qad'ir tu -ŋńə čomo -nə(ŋ) lei -Riː -l'əl -u -m qoːdiːr tude -l ət= čaγad'ə -Aː

dp prox.acs -n big -adv aware -tr -ev -0 -tr:3 why 3sg -nom sbjv= move -inch(inter.3)

dp prox.acs -n большой -adv aware -tr -ev -0 -tr:3 почему 3sg -nom sbjv= move -inch(inter.3)

So that guy was wondering a lot why it would be moving.

Tadaːt taːt mandələk iːtčeː aγoːldələk tude nimeːń mə=keweil'əń.

tadaːt taːt mon -R(ə)lək iːt -d'Aː oγ -oːl -R(ə)lək tude nime -ń mə= kewe -j -l'əl -j

then so say -ss.ant long -adv.dim stand -intr -ss.ant 3sg.gen house -str.dat aff= go.away -pfv -ev -intr:3

тогда так сказать -ss.ant длинный -adv.dim стоять -intr -ss.ant 3sg.gen дом -str.dat aff= идти.прочь -pfv -ev -intr:3

So, he thought about that, stood (there) for a while and then went home.

Taŋ tude nimeːń keweirələk ileləŋ əə iːtnəŋ jaːn čailəγən tude ńumud'iːγənə ńaːčisl'əlum.

ta -ŋ tude nime -ń kewe -j -R(ə)lək ile -lə -ŋ əə iːt -nə(ŋ) jaː -ND čailə -γən tude ńumud'iː -γənə ńaːči -s(ə) -l'əl -u -m

dist -att 3sg.gen house -str.dat depart -pfv -ss.ant reindeer -pred -ind hes long -adv three -gen light -prol 3sg.gen axe -str.acc sharp -caus -ev -0 -tr:3

dist -att 3sg.gen дом -str.dat отправиться -pfv -ss.ant олень -pred -ind hes длинный -adv три -gen свет -prol 3sg.gen топор -str.acc острый -caus -ev -0 -tr:3

When he came home, he [reindeer], erm, he sharpened his axe well (literally: for a long time), for three days.

Tude ńumud'iːγənə ńaːčistələk ńaːčistələk qad'ir tide [tid] tude saːlŋiń keweil'əń.

tude ńumud'iː -γənə ńaːči -s(ə) -R(ə)lək ńaːči -s(ə) -R(ə)lək qad'ir tide tude saːl -ŋiń kewe -j -l'əl -j

3sg.gen axe -str.acc sharp -caus -ss.ant sharp -caus -ss.ant dp rem(att) 3sg.gen tree -dat depart -pfv -ev -intr:3

3sg.gen топор -str.acc острый -caus -ss.ant острый -caus -ss.ant dp rem(att) 3sg.gen дерево -dat отправиться -pfv -ev -intr:3

He sharpened and sharpened his axe and then went to that tree.

Tuŋ tude saːlŋiń [kewei] keweil'əldəγə waːj jökö oγoːldəŋ tuŋ saːl ičoːdəγənə saːl waːj mə=čaγad'aːnul'əń.

tu -ŋ tude saːl -ŋiń kewe -j -l'əl -dəγə waːj jöke oγ -oːl -Rəŋ tu -ŋ saːl ičoː -dəγənə saːl waːj mə= čaγad'ə -nu -l'əl -j

prox.acs -att 3sg.gen tree -dat depart -pfv -ev -3ds.ant also far stand -intr -ss.sim prox.acs -att tree look -3ds.sim tree also aff= move -ipfv -ev -intr:3

prox.acs -att 3sg.gen дерево -dat отправиться -pfv -ev -3ds.ant тоже далеко стоять -intr -ss.sim prox.acs -att дерево смотреть -3ds.sim дерево тоже aff= move -ipfv -ev -intr:3

So he went to that tree and stood far from it again, watched this tree and saw that it was moving again.

Tideŋ qoːdə čaγad'ə, taːt čaγad'aːnul'əń.

tide -ŋ qoːdə(ŋ) čaγad'ə taːt čaγad'ə -nu -l'əl -j

rem -att how move(inter.3) so move -ipfv -ev -intr:3

rem -att как move(inter.3) так move -ipfv -ev -intr:3

It was moving in the same way as before.

Taːtl'ər tuŋ [ča] saːlŋiń uːrələk saːlə iːtnəŋ ičoːrələk tuŋ tude ńumud'iːlək saːlə pail'əlmələ.

taːtl'ər tu -ŋ saːl -ŋiń uː -R(ə)lək saːl -lə iːt -nə(ŋ) ičoː -R(ə)lək tu -ŋ tude ńumud'iː -lək saːl -lə pai -l'əl -m(ə)lə

therefore prox.acs -att tree -dat go -ss.ant tree -acc long -adv look -ss.ant prox.acs -att 3sg.gen axe -ins tree -pred hit -ev -of.3

therefore prox.acs -att дерево -dat идти -ss.ant дерево -acc длинный -adv смотреть -ss.ant prox.acs -att 3sg.gen топор -ins дерево -pred hit -ev -of.3

So he went to this tree, looked at the tree for a while and hit the tree with his axe.

Taŋ paidəγə anmə tuŋ ńumud'iːgin əə tide pajoːldəγə ejuːləŋ möruːl'əlul.

ta -ŋ pai -dəγə anmə tu -ŋ ńumud'iː -gi -ND əə tide pai -oːl -də -γə ijuː -l -lə -ŋ mör -uː -l'əl -u -l

dist -att hit -3ds.ant simply prox.acs -att axe -3poss -gen hes rem(att) hit -nmlz.res -3 -loc groan -nmlz -pred -ind hear -stat -ev -0 -sf

dist -att hit -3ds.ant ппросто prox.acs -att топор -3poss -gen hes rem(att) hit -nmlz.res -3 -loc groan -nmlz -pred -ind слышать -stat -ev -0 -sf

When he hit it, a groan was heard where his axe struck.

Tadaː [nə] mə=kinek ejuːl'əlul.

ta -Raː mə= kin -ə -k ijuː -l'əl -u -l

dist -adv.loc aff= who -0 -str.pred groan -ev -0 -sf

dist -adv.loc aff= кто -0 -str.pred groan -ev -0 -sf

Someone groaned there.

Tadaːt qad'ir iŋeːnaːr laiγudəŋ [uː tud] tude čumurlək laiγudəŋ miraːl'əń.

tadaːt qad'ir iŋeː -naː -r laja -G(u)də(ŋ) tude čumur -lək laja -G(u)də(ŋ) mira -l'əl -j

then dp fear -inch -ss.circ back -adv.dir 3sg.gen ridge -ins back -adv.dir walk -ev -intr:3

тогда dp fear -inch -ss.circ назад -adv.dir 3sg.gen ridge -ins назад -adv.dir идти -ev -intr:3

He got scared and started to retreat, walking backwards.

Taŋ mirallək qad'ir tude saːlγənə ičoːrə mər=oγoːll'əń.

ta -ŋ mira -R(ə)lək qad'ir tude saːl -γənə ičoː -Rə mə -r= oγ -oːl -l'əl -j

dist -att walk -ss.ant dp 3sg.gen tree -str.acc look -ss.cond.sim aff -0= stand -intr -ev -intr:3

dist -att идти -ss.ant dp 3sg.gen дерево -str.acc смотреть -ss.cond.sim aff -0= стоять -intr -ev -intr:3

He retreated, stood (there) and watched the tree.

Tan aγoːdəγənə tideŋ [paijoːl, əə, pajoː] saːlə paijoːldəγən maːrqən paipə tude [sisisam] sisid-amunγə~gitńər pulgəil'əń.

ta -n oγ -oːl -dəγənə tide -ŋ saːl -lə pai -j -oːl -də -γən maːrqə -ND paipə tude sisil -ND amun -γə kitńər pul -Gəj -l'əl -j

dist -adv stand -intr -3ds.sim rem -att tree -acc hit -0 -nmlz.res -3obl -prol one -gen woman 3sg.gen chest -gen bone -loc until come.out -intr.punc -ev -intr:3

dist -adv стоять -intr -3ds.sim rem -att дерево -acc hit -0 -nmlz.res -3obl -prol один -gen женщина 3sg.gen chest -gen кость -loc until прийти.из -intr.punc -ev -intr:3

As he stood there, a woman appeared up to her breastbone at the place where he had struck the tree.

Taŋ [pulg] ičoːdəγənə qaːličə amučə čitnəi monil'əńd'ə paipə ŋoll'əń, qaːličə amučə paipə ŋoll'əń.

ta -ŋ ičoː -dəγənə qaːlə -uː -j(ə) ama(i) -j(ə) čič(i) -n(ə) -j(ə) monil'ə -ń(ə) -j(ə) paipə (ŋ)ol -l'əl -j qaːlə -uː -j(ə) ama(i) -j(ə) paipə (ŋ)ol -l'əl -j

dist -att look -3ds.sim terrific -stat -s.ptcp good -s.ptcp long -stat -s.ptcp hair -vblz.prop -s.ptcp woman cop -ev -intr:3 terrific -stat -s.ptcp good -s.ptcp woman cop -ev -intr:3

dist -att смотреть -3ds.sim terrific -stat -s.ptcp хороший -s.ptcp длинный -stat -s.ptcp hair -vblz.prop -s.ptcp женщина cop -ev -intr:3 terrific -stat -s.ptcp хороший -s.ptcp женщина cop -ev -intr:3

He saw a very beautiful woman with long hair, she was a very beautiful woman.

Taːtl'ər qad'ir taŋ paipələ ičoːnaːl'əlum.

taːtl'ər qad'ir ta -ŋ paipə -lə ičoː -naː -l'əl -u -m

therefore dp dist -att woman -acc look -inch -ev -0 -tr:3

therefore dp dist -att женщина -acc смотреть -inch -ev -0 -tr:3

So he started looking at this woman.

Taŋ paipəŋ əə mall'əń: "Ten tet qoːdiːr metiń əə mət=ńamučəńd'ə čeːmə saqsərəimək?"

ta -ŋ paipə -ŋ əə mon -l'əl -j tu -n tet qoːdiːr met -i -ń əə mət= ńamučə -ń(ə) -j(ə) čeːmə saq -s(ə) -Rəj -mək

dist -att woman -ind hes say -ev -intr:3 prox.acs -adv 2sg why 1sg -0 -str.dat hes 1sg.gen= redness -vblz.prop -s.ptcp blood spill -intr -tr.punc -tr:2sg

dist -att женщина -ind hes сказать -ev -intr:3 prox.acs -adv 2sg почему 1sg -0 -str.dat hes 1sg.gen= redness -vblz.prop -s.ptcp blood spill -intr -tr.punc -tr:2sg

That woman said: "Why did you spill my red blood on me?"

"Met tetiń nemen ńall'ə weːl'əlγə metul tite weːmək?", mall'əń.

met tet -i -ń neme -ND ńall'ə weː -l'əl -lγə met -u -l tite weː -mək mon -l'əl -j

1sg 2sg -0 -str.dat what -gen sin do -ev -1/2sg.ds.ant 1sg -0 -obj like do -tr:2sg say -ev -intr:3

1sg 2sg -0 -str.dat что -gen sin делать -ev -1/2sg.ds.ant 1sg -0 -obj любить делать -tr:2sg сказать -ev -intr:3

"What evil have I done to you to deserve this?", she said.

Taːt mandələk [mall'] mall'əń: "Metid'eː qad'ir mət= nimeːń keweitəjəŋ."

taːt mon -R(ə)lək mon -l'əl -j met -id'eː qad'ir mət= nime -ń kewe -j -t(ə) -jəŋ

so say -ss.ant say -ev -intr:3 1sg -ints dp 1sg.gen= house -str.dat depart -pfv -fut -intr:1sg

так сказать -ss.ant сказать -ev -intr:3 1sg -ints dp 1sg.gen= дом -str.dat отправиться -pfv -fut -intr:1sg

She said so and then added: "I am now going home alone."

"Mət= nimeːń keweilγə tet mət=jawul əl=waŋčil'ətəγənəŋ."

mət= nime -ń kewe -j -lγə tet mət= jawul əl= waŋči -l'ə -təγənəŋ

1sg.gen= house -str.dat depart -pfv -1/2sg.ds.ant 2sg 1sg.gen= road neg= search -proh -fut.imp

1sg.gen= дом -str.dat отправиться -pfv -1/2sg.ds.ant 2sg 1sg.gen= road neg= искать -proh -fut.imp

"When I go home, don't follow my footsteps."

"Waŋčillək tet mət=jawul [el'] əl=nuːtəjək, əl=l'öːtəjək", mall'əń.

waŋči -R(ə)lək tet mət= jawul əl= nug -t(ə) -jək əl= jöː -t(ə) -jək mon -l'əl -j

search -ss.ant 2sg 1sg.gen= road neg= find -fut -intr:2sg neg= see -fut -intr:2sg say -ev -intr:3

искать -ss.ant 2sg 1sg.gen= road neg= найти -fut -intr:2sg neg= видеть -fut -intr:2sg сказать -ev -intr:3

"If you search for my tracks, you won't find them, you won't see them", she said.

Taːt mandələ(k) tu paipə tide tude pulgəijoːl [lukul, lukul] əə saːlγət köiluːγən mə=čireil'əń.

taːt mon -R(ə)lək tu paipə tide tude pul -Gəj -j -oːl lukul lukul əə saːl -γət köilə -uː -γən mə= čire -j -l'əl -j

so say -ss.ant prox.acs(att) woman rem(att) 3sg.gen come.out -intr.punc -0 -nmlz.res earth earth hes tree -abl break -n -prol aff= sink -pfv -ev -intr:3

так сказать -ss.ant prox.acs(att) женщина rem(att) 3sg.gen прийти.из -intr.punc -0 -nmlz.res earth earth hes дерево -abl break -n -prol aff= sink -pfv -ev -intr:3

That woman said that and then sank back through the hole in earth, earth, erm, the tree from which she had come out.

Taŋ čireirələk mə=saγaːl'əń.

ta -ŋ čire -j -R(ə)lək mə= saγa -Aː -l'əl -j

dist -att sink -pfv -ss.ant aff= lost -intr.punc -ev -intr:3

dist -att sink -pfv -ss.ant aff= потерянный -intr.punc -ev -intr:3

She sank and disappeared.

Tuŋ ködeŋ tude saːlŋiń waːj laiγudə köldələk qad'ir tuŋ saːl tideŋ paipən keweijoːlγən ičoːnaːl'əlum.

tu -ŋ köde -ŋ tude saːl -ŋiń waːj lai -G(u)də(ŋ) kel(u) -R(ə)lək qad'ir tu -ŋ saːl tide -ŋ paipə -ND kewe -j -j -oːl -γən ičoː -naː -l'əl -u -m

prox.acs -att person -ind 3sg.gen tree -dat also back -adv.dir come -ss.ant dp prox.acs -att tree rem -att woman -gen depart -pfv -0 -nmlz.res -prol look -inch -ev -0 -tr:3

prox.acs -att человек -ind 3sg.gen дерево -dat тоже назад -adv.dir прийти -ss.ant dp prox.acs -att дерево rem -att женщина -gen отправиться -pfv -0 -nmlz.res -prol смотреть -inch -ev -0 -tr:3

The man went back to the tree and observed the place through which that woman left.

Qadaːnəŋ nemoll'əlk əl=möruːl'əl.

qadaː -(ND)ə(ŋ) neme -oll'əlk əl= mör -uː -l'əl

where -contr what -str.nom.contr neg= hear -stat -ev(neg.3)

где -contr что -str.nom.contr neg= слышать -stat -ev(neg.3)

Not a sound could be heard anywhere.

Mə=mönd'eːnaːl'əlum.

mə= mönd'ə -naː -l'əl -u -m

aff= listen -inch -ev -0 -tr:3

aff= слушать -inch -ev -0 -tr:3

He listened (intently).

Qadaː nemeŋoll'əlk, ejuːlŋoll'əlk nemoll'əlk eureːl'əl.

qadaː neme -ŋoll'əlk ijuː -l -ŋoll'əlk neme -oll'əlk eurə -l'əl

where what -nom.contr groan -nmlz -nom.contr what -str.nom.contr walk -ev(neg.3)

где что -nom.contr groan -nmlz -nom.contr что -str.nom.contr идти -ev(neg.3)

There was nothing there, not even a groan, nothing moved.

Qad'ir tuŋ paipə mə=keweil'əń joːdəγənə.

qad'ir tu -ŋ paipə mə= kewe -j -l'əl -j joːdəγənə

dp prox.acs -att woman aff= depart -pfv -ev -intr:3 apparently

dp prox.acs -att женщина aff= отправиться -pfv -ev -intr:3 apparently

Apparently, that woman was gone.

Qad'ir tuŋ ködeŋ tuŋ saːlə mm saːlγə pömniːr miraːnaːl'əń.

qad'ir tu -ŋ köde -ŋ tu -ŋ saːl -lə mm saːl -γə pömniːr mira -naː -l'əl -j

dp prox.acs -att person -ind prox.acs -att tree -acc intj tree -loc around walk -inch -ev -intr:3

dp prox.acs -att человек -ind prox.acs -att дерево -acc intj дерево -loc around идти -inch -ev -intr:3

So this man walked around the tree.

Tan pömniːr miraːnaːdəγə [mira] mirallək mirallək əə čuŋdə-gudičil'əlum, ise tuŋ tideŋ paipəŋ jawulgi nuːtəməŋ, jawuldəγənə ət=uːjəŋ manur.

ta -n pömniːr mira -naː -dəγə mira -R(ə)lək mira -R(ə)lək əə čuŋdə kude -či -l'əl -u -m ise tu -ŋ tide -ŋ paipə -ŋ jawul -gi nug -t(ə) -məŋ jawul -də -γənə ət= uː -jəŋ monur

dist -adv around walk -inch -3ds.ant walk -ss.ant walk -ss.ant hes mind lie -plac -ev -0 -tr:3 maybe prox.acs -att rem -att woman -ind road -3poss(pred) find -fut -of.1/2sg road -3poss.obl -str.acc sbjv= go -intr:1sg comp

dist -adv around идти -inch -3ds.ant идти -ss.ant идти -ss.ant hes ум лежать -plac -ev -0 -tr:3 может:быть prox.acs -att rem -att женщина -ind road -3poss(pred) найти -fut -of.1/2sg road -3poss.obl -str.acc sbjv= идти -intr:1sg comp

He walked around it, walked and walked, and thought: "Perhaps I will find that woman’s tracks and may then follow them."

Qadaːnəŋ jawuloll'əlk nemoll'əlk eul'eːl'əl.

qadaː -(ND)ə(ŋ) jawul -oll'əlk neme -oll'əlk eul'ə -l'əl

where -contr road -str.nom.contr what -str.nom.contr not.be -ev(neg.3)

где -contr road -str.nom.contr что -str.nom.contr не.быть -ev(neg.3)

There were no tracks nor anything else anywhere.

"Tadaːt qad'ir uktə-geurəlŋiń tuŋ saːl [wal] wal' laγuboːrə qudoːlriːŋ."

tadaːt qad'ir uktə kew -R(ə) -l -ŋiń tu -ŋ saːl wal' loγoboːr -lə quda -oːl -Riː -ŋ

then dp overpower depart -tr -nmlz -dat prox.acs -att tree near aerial.root -acc lie -intr -tr -tr:1sg

тогда dp overpower отправиться -tr -nmlz -dat prox.acs -att дерево near aerial.root -acc лежать -intr -tr -tr:1sg

"Let me have a rest then and lie down on the root close to the tree."

Tuŋ laγuboːr bure saγanaːl'əń.

tu -ŋ loγoboːr pure saγanə -l'əl -j

prox.acs -att aerial.root above sit -ev -intr:3

prox.acs -att aerial.root над сидеть -ev -intr:3

He sat down on that root.

Taŋ saγanaːdəγə tuŋ laγuboːrgi mə=čaγad'aːnaːl'əń.

ta -ŋ saγanə -Aː -dəγə tu -ŋ loγoboːr -gi mə= čaγad'ə -naː -l'əl -j

dist -att sit -inch -3ds.ant prox.acs -att aerial.root -3poss aff= move -inch -ev -intr:3

dist -att сидеть -inch -3ds.ant prox.acs -att aerial.root -3poss aff= move -inch -ev -intr:3

When he sat down, that root began to move here and there.

Tan čaγad'aːnaːllək puren quruːlγə jökö jökö jökö jökö quruːlγə čendəil'əń.

ta -n čaγad'ə -naː -R(ə)lək pure -n quruːl -γə jöke jöke jöke jöke quruːl -γə čen -Rəj -l'əl -j

dist -adv work -inch -ss.ant above -adv.loc sky -loc far far far far sky -loc fly -intr.punc -ev -intr:3

dist -adv работать -inch -ss.ant над -adv.loc небо -loc далеко далеко далеко далеко небо -loc летать -intr.punc -ev -intr:3

It began to move, and then it flew very far into the sky.

Tu saːl laγaγəir čendəirəŋ uːnurəŋ iːtnəŋ uːl'əń.

tu saːl laγa -Gəj -r čen -Rəj -Rəŋ uː -nu -Rəŋ iːt -nə(ŋ) uː -l'əl -j

prox.acs(att) tree disperse -intr.punc -ss.circ fly -intr.punc -ss.sim go -ipfv -ss.sim long -adv go -ev -intr:3

prox.acs(att) дерево disperse -intr.punc -ss.circ летать -intr.punc -ss.sim идти -ipfv -ss.sim длинный -adv идти -ev -intr:3

It separated from the three and flew for a long time.

Uːnurəŋ [ičoːdəγən] tude joːγənə əə tude čald'əd-eučəγənə könmədəγənə monil'əgi mə=čaːqərnunl'əń, könmədəγə mər=al'aːnull'əń.

uː -nu -Rəŋ tude joː -γənə əə tude čald'ə -ND eučə -γənə könmədəγə -(ND)ə(ŋ) monil'ə -gi mə= čaːqə -R(ə) -nun -l'əl -j könmədəγə mə -r= al' -Aː -nun -l'əl -j

go -ipfv -ss.sim 3sg.gen head -str.acc hes 3sg.gen hand -gen point -loc.contr sometimes -contr hair -3poss aff= freeze -intr -hab -ev -intr:3 sometimes aff -0= melt -intr.punc -hab -ev -intr:3

идти -ipfv -ss.sim 3sg.gen голова -str.acc hes 3sg.gen рука -gen point -loc.contr sometimes -contr hair -3poss aff= freeze -intr -hab -ev -intr:3 sometimes aff -0= melt -intr.punc -hab -ev -intr:3

While he was flying, the hair on his head and his index finger would sometimes freeze and sometimes melt (again).

Tan taŋullək kuril'iːnull'əń, ten joːdəγənə lukun-burebəγə mə=qańqaːj, ten joːdəγənə lukun -burebəγə mə=pugikeːj.

ta -n ta -ŋun -lək kuril' -(j)iː -nun -l'əl -j tu -n joːdəγənə lukul -ND pure -b(ə) -γə mə= qaŃD'ə -QAː -j tu -n joːdəγənə lukul -ND pure -b(ə) -γə mə= puge(i) -QAː -j

dist -adv dist -obl -ins know -tr -hab -ev -intr:3 prox.acs -adv apparently earth -gen above -n -loc aff= cold -stat.inch -0 prox.acs -adv apparently earth -gen above -n -loc aff= warm -stat.inch -intr:3

dist -adv dist -obl -ins know -tr -hab -ev -intr:3 prox.acs -adv apparently earth -gen над -n -loc aff= холодный -stat.inch -0 prox.acs -adv apparently earth -gen над -n -loc aff= теплый -stat.inch -intr:3

That way he knew that one land was probably colder and another was warmer.

Taŋ uːnurəŋ maːrqən lukun-burebəγə əə [kereldə] kölullək tuŋ laγuboːr mə=saγanaːl'əń.

ta -ŋ uː -nu -Rəŋ maːrqə -ND lukul -ND pure -b(ə) -γə əə kel(u) -R(ə)lək tu -ŋ loγoboːr mə= saγanə -Aː -l'əl -j

dist -att go -ipfv -ss.sim one -gen earth -gen above -n -loc hes come -ss.ant prox.acs -att aerial.root aff= sit -inch -ev -intr:3

dist -att идти -ipfv -ss.sim один -gen earth -gen над -n -loc hes прийти -ss.ant prox.acs -att aerial.root aff= сидеть -inch -ev -intr:3

He was moving, and then he arrived to one land and this root landed.

Tan saγanaːdəγə ičoːdəγənə ńauńikleːpulə ölkeːnull'əlŋul.

ta -n saγanə -Aː -dəγə ičoː -dəγənə ńauńikleː -p(ul) -lə ölkə -nun -l'əl -ŋu -l

dist -adv sit -inch -3ds.ant look -3ds.sim polar.fox -pl -pred run -hab -ev -pl -sf

dist -adv сидеть -inch -3ds.ant смотреть -3ds.sim полярная:лиса.лиса -pl -pred бежать -hab -ev -pl -sf

It landed, and he saw polar foxes running around.

Tuŋ ńauńikleːpul ölkeːnudəγə [ölkeːnu] ölkeːnuŋudəγə tuŋ ńauńikleːpulə ičoːnull'əlum.

tu -ŋ ńauńikleː -p(ul) ölkə -nu -dəγə ölkə -nu -ŋu -dəγə tu -ŋ ńauńikleː -p(ul) -lə ičoː -nun -l'əl -u -m

prox.acs -att polar.fox -pl run -ipfv -3ds.ant run -ipfv -pl -3ds.ant prox.acs -att polar.fox -pl -acc look -hab -ev -0 -tr:3

prox.acs -att полярная:лиса.лиса -pl бежать -ipfv -3ds.ant бежать -ipfv -pl -3ds.ant prox.acs -att полярная:лиса.лиса -pl -acc смотреть -hab -ev -0 -tr:3

These polar foxes were running and running around, and he was looking at them.

Ńauńikleːpul l'əŋ monl'əlŋi: "L'ə l'əγə tuŋ Umčaːgin, eld'ə tuŋńə qadaːt keluk, qaduŋudəŋ uːnuk?, moll'əŋi ńauńikleːpul.

ńauńikleː -p(ul) l'ə -ŋ mon -l'əl -ŋi l'ə l'ə -γə tu -ŋ Umčaːgin eld'ə tu -ŋńə qadaː -t kel(u) -k qadu -G(u)də(ŋ) uː -nu -k mon -l'əl -ŋi ńauńikleː -p(ul)

polar.fox -pl hes -ind say -ev -intr:3pl hes hes -loc prox.acs -att Umchaagin dp prox.acs -n where -adv.abl come -inter.2sg which -adv.dir go -ipfv -inter.2sg say -ev -intr:3pl polar.fox -pl

полярная:лиса.лиса -pl hes -ind сказать -ev -intr:3pl hes hes -loc prox.acs -att Umchaagin dp prox.acs -n где -adv.abl прийти -inter.2sg который -adv.dir идти -ipfv -inter.2sg сказать -ev -intr:3pl полярная:лиса.лиса -pl

The polar foxes said: "Hey, Umchaagin, where are you coming from, where are you going?", is what the polar foxes said.

Tadaːt [ma] mall'əń: "Met mət=nimeγət keluːnujəŋ, meteilək əl=kuril'iːjəŋ qaduŋudəŋ met uːnul."

tadaːt mon -l'əl -j met mət= nime -γət kel(u) -nu -jəŋ met -eilə(k) əl= kuril' -(j)iː -jəŋ qadu -G(u)də(ŋ) met uː -nu -l

then say -ev -intr:3 1sg 1sg.gen= house -abl come -ipfv -intr:1sg 1sg -ints neg= know -tr -neg.1sg which -adv.dir 1sg go -ipfv -nmlz

тогда сказать -ev -intr:3 1sg 1sg.gen= дом -abl прийти -ipfv -intr:1sg 1sg -ints neg= know -tr -neg.1sg который -adv.dir 1sg идти -ipfv -nmlz

Then he said: "I am coming from my home, but I myself don't know where I am going."

Taːt mandələk waːj tude laγuboːrγə mə=saγanaːl'əń, mə=čendəil'əń.

taːt mon -R(ə)lək waːj tude loγoboːr -γə mə= saγanə -Aː -l'əl -j mə= čen -Rəj -l'əl -j

so say -ss.ant also 3sg.gen aerial.root -loc aff= sit -inch -ev -intr:3 aff= fly -intr.punc -ev -intr:3

так сказать -ss.ant тоже 3sg.gen aerial.root -loc aff= сидеть -inch -ev -intr:3 aff= летать -intr.punc -ev -intr:3

He said that, sat on his root again and flew away.

Tan čendəil'əldəγə iːtnəŋ waːj uːnull'əń.

ta -n čen -Rəj -l'əl -dəγə iːt -nə(ŋ) waːj uː -nun -l'əl -j

dist -adv fly -intr.punc -ev -3ds.ant long -adv also go -hab -ev -intr:3

dist -adv летать -intr.punc -ev -3ds.ant длинный -adv тоже идти -hab -ev -intr:3

He flew away and again travelled for a long time.

Uːnull'əń, uːnull'əń čendə waːj, tude monil'əγənə tude čald'əd-eučədəγənə waːj könmədəγə mə=čaːqərnull'əń, könmədəγə mər=al'aːnull'əń.

uː -nun -l'əl -j uː -nun -l'əl -j čendə waːj tude monil'ə -γənə tude čald'ə -ND eučə -γənə waːj könmədəγə mə= čaːqə -R(ə) -nun -l'əl -j könmədəγə mə -r= al' -Aː -nun -l'əl -j

go -hab -ev -intr:3 go -ipfv -ev -intr:3 upwards also 3sg.gen hair -loc.contr 3sg.gen hand -gen point -loc.contr also sometimes aff= freeze -intr -hab -ev -intr:3 sometimes aff -0= melt -intr.punc -hab -ev -intr:3

идти -hab -ev -intr:3 идти -ipfv -ev -intr:3 upwards тоже 3sg.gen hair -loc.contr 3sg.gen рука -gen point -loc.contr тоже sometimes aff= freeze -intr -hab -ev -intr:3 sometimes aff -0= melt -intr.punc -hab -ev -intr:3

He was flying and flying up again, and again, his hair and index finger sometimes froze and sometimes melted.

Tadaːt taŋ uːnurəŋ ičoːdəγənə maːrqən lukun-burebəγə pojoːd'ə qaičeːtəgəpələ eureːnull'əlŋul.

tadaːt ta -ŋ uː -nu -Rəŋ ičoː -dəγənə maːrqə -ND lukul -ND pure -bə -γə poi -oːl -j(ə) qaičeː -t(ə)gə -pə -lə eurə -nun -l'əl -ŋu -l

then dist -att go -ipfv -ss.sim look -3ds.sim one -gen earth -gen above -n -loc many -stat -s.ptcp grandfather -aug -pl -pred walk -hab -ev -pl -sf

тогда dist -att идти -ipfv -ss.sim смотреть -3ds.sim один -gen earth -gen над -n -loc много -stat -s.ptcp дед -aug -pl -pred идти -hab -ev -pl -sf

He was going and then he saw one land in which many bears were walking around.

Qad'ir tuŋ laγuboːr tadaː [saː kereː] saγanaːl'əń.

qad'ir tu -ŋ loγoboːr ta -Raː saγanə -Aː -l'əl -j

dp prox.acs -att aerial.root dist -adv.loc sit -inch -ev -intr:3

dp prox.acs -att aerial.root dist -adv.loc сидеть -inch -ev -intr:3

So his root landed there.

Taŋ saγanaːdəγə qaičeːpətkə köldələk tudiń monl'əlŋi: "Umčaːgin, ten tet qoːdiːr mitiń mit=laŋudəŋ mit=lukun-burebə laŋudəŋ keluk?"

ta -ŋ saγanə -Aː -dəγə qaičeː -pə -t(ə)gə kel(u) -R(ə)lək tude -i -ń mon -l'əl -ŋi Umčaːgin tu -n tet qoːdiːr mit -i -ń mit= laŋudə(ŋ) mit= lukul -ND pure -b(ə) laŋudə(ŋ) kel(u) -k

dist -att sit -inch -3ds.ant grandfather -pl -aug come -ss.ant 3sg -0 -str.dat say -ev -intr:3pl Umchaagin prox.acs -adv 2sg why 1pl -0 -str.dat 1pl.gen towards.adv.dir 1pl.gen= earth -gen above -n towards.adv.dir come -inter.2sg

dist -att сидеть -inch -3ds.ant дед -pl -aug прийти -ss.ant 3sg -0 -str.dat сказать -ev -intr:3pl Umchaagin prox.acs -adv 2sg почему 1pl -0 -str.dat 1pl.gen в:направлении.adv.dir 1pl.gen= earth -gen над -n в:направлении.adv.dir прийти -inter.2sg

When it landed, the bears came and said to this man: “Umchaagin, why did you come to us, to our land?

"Tidaː mit tət=lukun-burebəγə [l'e] l'ələqənə tit mitul oqol' toŋodununmək, mitul puńilbuńnunmək."

tide -Raː mit tət= lukul -ND pure -b(ə) -γə l'ə -ləqənə tit mit -u -l oqol' toŋo -du -nun -mək mit -u -l puń -i -(l)buń -nun -mək

rem -adv.loc 1pl 2sg.gen= earth -gen above -n -loc be -1/2pl.ds.sim 2pl 1pl -0 -obj always chase -plac -hab -tr:2sg 1pl -0 -obj kill -0 -des -hab -tr:2sg

rem -adv.loc 1pl 2sg.gen= earth -gen над -n -loc быть -1/2pl.ds.sim 2pl 1pl -0 -obj всегда chase -plac -hab -tr:2sg 1pl -0 -obj убить -0 -des -hab -tr:2sg

"Long ago, when we were in you land, you were chasing us all the time, you wanted to kill us."

"Nemelə meńčəməŋ tet teńi?"

neme -lə meŃD' -(iː)čə -məŋ tet teńi

what -pred take -purp -of.1/2sg 2sg here

что -pred взять -purp -of.1/2sg 2sg здесь

"What are you looking for here?"

"Teńi tət=nemolləŋ tet weːjoːl~morau eul'ə."

teńi tət= neme -olləŋ tet weː -j -oːl ~morau eul'ə

here 2sg.gen= what -str.acc.contr 2sg do -0 -nmlz.res ~prosp not.be(neg.3)

здесь 2sg.gen= что -str.acc.contr 2sg делать -0 -nmlz.res ~prosp не.быть(neg.3)

"You have no business here."

"Teńit tet qate teːŋudəŋ [weː] wajidə keweik", moll'əń, ee [čen] "keweik."

teńi -t tet khata.Y teː -G(u)də(ŋ) waji -(ND)ə(ŋ) kewe -j -k mon -l'əl -j ee kewe -j -k

here -adv.abl 2sg dp.Y dist.acs -adv.dir still -contr depart -pfv -imp say -ev -intr:3 intj depart -pfv -imp.

здесь -adv.abl 2sg dp.Y dist.acs -adv.dir все:еще -contr отправиться -pfv -imp сказать -ev -intr:3 intj отправиться -pfv -imp.

"You'd better go away from here", they said, "Go away."

"Tadaː tideŋ tət= med'oːl~morau marqil'γənə maːrqən körel med'ilŋiń [ni] maːrqən nimegin wal' əə l'ə l'əγə qudoːń", moll'əń.

ta -Raː tide -ŋ tət= med'-oːl ~morau marqil' -γənə maːrqə -ND körel meŃD' -i -l -ŋiń maːrqə -ND nime -gi -n wal' əə l'ə l'ə -γə quda -oːl -j mon -l'əl -j

dist -adv.loc rem -att 2sg.gen= born(nmlz) ~prosp girl -str.acc one -gen ogre take -0 -nmlz -dat one -gen house -3poss -gen near hes hes hes -loc lie -intr -intr:3 say -ev -intr:3

dist -adv.loc rem -att 2sg.gen= рожденный(nmlz) ~prosp girl -str.acc один -gen ogre взять -0 -nmlz -dat один -gen дом -3poss -gen near hes hes hes -loc лежать -intr -intr:3 сказать -ev -intr:3

"There is an ogre lying next to one house, on a thingo, intending to marry the girl that you want to marry", they said.

"Qoińiː bure qudoːń", moll'əń.

qoińiː pure quda -oːl -j mon -l'əl -j

fish.drying.rack above lie -intr -intr:3 say -ev -intr:3

рыба.drying.rack над лежать -intr -intr:3 сказать -ev -intr:3

"He is lying on a rack for drying fish."

Taŋńələ mörillək tuŋ köde waːj əə laγuboːr bure saγanaːl'əń.

ta -ŋńə -lə mör -(j)iː -R(ə)lək tu -ŋ köde waːj əə loγoboːr pure saγanə -Aː -l'əl -j

dist -n -acc hear -tr -ss.ant prox.acs -att person also hes aerial.root above sit -inch -ev -intr:3

dist -n -acc слышать -tr -ss.ant prox.acs -att человек тоже hes aerial.root над сидеть -inch -ev -intr:3

When the man heard that, he sat on the root again.

Taŋ saγanaːrələk mər=anmə čendəil'əń.

ta -ŋ saγanə -Aː -R(ə)lək mə -r= anmə čen -Rəj -l'əl -j

dist -att sit -inch -ss.ant aff -0= simply fly -intr.punc -ev -intr:3

dist -att сидеть -inch -ss.ant aff -0= ппросто летать -intr.punc -ev -intr:3

He sat on it and just flew away.

D'e iːtčeː uːl'əń, uːl'əń, uːl'əń, mə=čendəil'əń, taγi ten čendəinurəŋ ičoːdəγənə juku jalγə(k) kurul'oːmunul'əlul.

d'e.Y iːt -d'Aː uː -l'əl -j uː -l'əl -j uː -l'əl -j mə= čen -Rəj -l'əl -j ta -Gi tu -n čen -Rəj -nu -Rəŋ ičoː -dəγənə juku jalγil -k kurul' -oːl -mu -nu -l'əl -u -l

dp.Y long -adv.dim go -ev -intr:3 go -ev -intr:3 go -ev -intr:3 aff= fly -intr.punc -ev -intr:3 dist -nom prox.acs -adv fly -intr.punc -ipfv -ss.sim look -3ds.sim small lake -str.pred visible -stat -stat.inch -ipfv -ev -0 -sf

dp.Y длинный -adv.dim идти -ev -intr:3 идти -ev -intr:3 идти -ev -intr:3 aff= летать -intr.punc -ev -intr:3 dist -nom prox.acs -adv летать -intr.punc -ipfv -ss.sim смотреть -3ds.sim маленький озеро -str.pred видимый -stat -stat.inch -ipfv -ev -0 -sf

He travelled for a while, he flew, and while flying he saw that a small lake began to appear.

Tan juku jalγə jekleːdəγə ičoːdəγənə nimepələŋ oγoːll'əlŋul.

ta -n juku jalγil jekleː -də -γə ičoː -dəγənə nime -pə -lə -ŋ oγ -oːl -l'əl -ŋu -l

dist -adv small lake other.side -3 -loc look -3ds.sim house -pl -pred -ind stand -intr -ev -pl -sf

dist -adv маленький озеро другой.сторона -3 -loc смотреть -3ds.sim дом -pl -pred -ind стоять -intr -ev -pl -sf

He saw houses standing on the other side of that small lake.

Taŋ nimepul [ńi] əl=pelčoːn tuŋ laγuboːr waːj saγanaːaːl'əń, tuŋ köde qad'ir [ičoː] tuŋ nimelə tadaːt talγoːldəŋ ičoːnunl'əlum.

ta -ŋ nime -p(ul) əl= pel -čoːn tu -ŋ loγoboːr waːj saγanə -Aː -l'əl -j tu -ŋ köde qad'ir tu -ŋ nime -lə tadaːt talγə -oːl -Rəŋ ičoː -nun -l'əl -u -m

dist -att house -pl neg= reach -ss.priv prox.acs -att aerial.root also sit -inch -ev -intr:3 prox.acs -att person dp prox.acs -att house -acc then hide -stat -ss.sim look -hab -ev -0 -tr:3

dist -att дом -pl neg= достичь -ss.priv prox.acs -att aerial.root тоже сидеть -inch -ev -intr:3 prox.acs -att человек dp prox.acs -att дом -acc тогда прятать -stat -ss.sim смотреть -hab -ev -0 -tr:3

As the root landed again at some distance from those houses (literally: without reaching those houses), that man hid and observed them.

Ičoːdəγənə nime, nime, qabundə nimek l'eːl'əlul, maːrqən nime wal' l'ələŋ taŋ köreləŋ qudoːll'əlul.

ičoː -dəγənə nime nime qabu -ND -(ND)ə(ŋ) nime -k l'ə -l'əl -u -l maːrqə -ND nime wal' l'ə -lə -ŋ ta -ŋ körel -lə -ŋ quda -oːl -l'əl -u -l

look -3ds.sim house house how.many -gen -contr house -str.pred be -ev -0 -sf one -gen house near hes -pred -ind dist -att ogre -pred -ind lie -intr -ev -0 -sf

смотреть -3ds.sim дом дом как.много -gen -contr дом -str.pred быть -ev -0 -sf один -gen дом near hes -pred -ind dist -att ogre -pred -ind лежать -intr -ev -0 -sf

He saw that there were several houses and an ogre was lying next to one of them.

Taŋ [kör] körel [γə qudoːl] qudoːldəγə maːrqən nimeγət maːrqən paipə laujələ meńčeːl'əlmələ.

ta -ŋ körel quda -oːl -dəγə maːrqə -ND nime -γət maːrqə -ND paipə laujə -lə meŃD' -(iː)čə -l'əl -m(ə)lə

dist -att ogre lie -intr -3ds.ant one -gen house -abl one -gen woman water -pred take -purp -ev -of.3

dist -att ogre лежать -intr -3ds.ant один -gen дом -abl один -gen женщина вода -pred взять -purp -ev -of.3

While that ogre was lying there, a woman came out of one of the houses to fetch water.

Qad'ir tu juku jalγə laŋudə miraːl'əń taŋ gödeŋ.

qad'ir tu juku jalγil laŋudə(ŋ) mira -l'əl -j ta -ŋ köde -ŋ

dp prox.acs(att) small lake towards.adv.dir walk -ev -intr:3 dist -att person -ind

dp prox.acs(att) маленький озеро в:направлении.adv.dir идти -ev -intr:3 dist -att человек -ind

So the man went towards the little lake.

Tuŋ körel qoińiː bure qudoːll'əń.

tu -ŋ körel qoińiː pure quda -oːl -l'əl -j

prox.acs -att ogre fish.drying.rack above lie -intr -ev -intr:3

prox.acs -att ogre рыба.drying.rack над лежать -intr -ev -intr:3

The ogre was lying on the rack for drying fish.

Taŋ paipən miraːnudəγə tuŋ Umčaːgin tuŋ paipələ [mə] mə=libattərəil'əlum, libattərəirələk qad'ir tuŋ paipə sukunγənə oŋul'əlum.

ta -ŋ paipə -ND mira -nu -dəγə tu -ŋ Umčaːgin tu -ŋ paipə -lə mə= liba -ttə -Rəj -l'əl -u -m liba -ttə -Rək -R(ə)lək qad'ir tu -ŋ paipə sukun -γənə oŋ(u) -l'əl -u -m

dist -att woman -gen walk -ipfv -3ds.ant prox.acs -att Umchaagin prox.acs -att woman -acc aff= grab -tr.ints -tr.punc -ev -0 -tr:3 grab -tr.ints -tr.punc -ss.ant dp prox.acs -att woman thing -str.acc dress -ev -0 -tr:3

dist -att женщина -gen идти -ipfv -3ds.ant prox.acs -att Umchaagin prox.acs -att женщина -acc aff= схватить -tr.ints -tr.punc -ev -0 -tr:3 схватить -tr.ints -tr.punc -ss.ant dp prox.acs -att женщина вещь -str.acc платье -ev -0 -tr:3

While that woman was walking, Umchaagin snatched her and put on her clothes.

Paipən əə sukundəγənə jaunoː oŋullək qad'ir tuŋ [paip] paːd'əd~öː laujələ oːrələk tideŋ paipə jawulγən tuŋ nime laŋudəŋ uːnul'əń.

paipə -ND əə sukun -də -γənə jaunə -oː oŋ(u) -R(ə)lək qad'ir tu -ŋ paːd'ə -ND~ öː laujə -lə oː -R(ə)lək tide -ŋ paipə jawul -γən tu -ŋ nime laŋudə(ŋ) uː -nu -l'əl -j

woman -gen hes thing -3poss.obl -str.acc all -o dress -ss.ant dp prox.acs -att female -gen~ child water -acc scoop -ss.ant rem -att woman road -prol prox.acs -att house towards.adv.dir go -ipfv -ev -intr:3

женщина -gen hes вещь -3poss.obl -str.acc весь -o платье -ss.ant dp prox.acs -att female -gen~ ребенок вода -acc ковш -ss.ant rem -att женщина road -prol prox.acs -att дом в:направлении.adv.dir идти -ipfv -ev -intr:3

He put women's clothes, scooped that girl's water (i.e. the water she was supposed to fetch) and went to the house following that woman's traces.

Ten taŋ nime laŋudəŋ uːnurəŋ d'e "Tuŋ körel mm metqənə ise kuril'iːtəm" manur iŋeːr lad'id'aː miraːl'əń, tan miraːnurəŋ nimeγə kötkəil'əń.

tu -n ta -ŋ nime laŋudə(ŋ) uː -nu -Rəŋ d'e.Y tu -ŋ körel mm met -γənə ise kuril' -(j)iː -t(ə) -m monur iŋeː -r lad'i -d'Aː mira -l'əl -j ta -n mira -nu -Rəŋ nime -γə kötkə -j -l'əl -j

prox.acs -adv dist -att house towards.adv.dir go -ipfv -ss.sim dp.Y prox.acs -att ogre intj 1sg -str.acc maybe know -tr -fut -tr:3 comp fear -ss.circ slow -adv.dim walk -ev -intr:3 dist -adv walk -ipfv -ss.sim house -loc arrive -pfv -ev -intr:3

prox.acs -adv dist -att дом в:направлении.adv.dir идти -ipfv -ss.sim dp.Y prox.acs -att ogre intj 1sg -str.acc может:быть know -tr -fut -tr:3 comp fear -ss.circ slow -adv.dim идти -ev -intr:3 dist -adv идти -ipfv -ss.sim дом -loc прибыть -pfv -ev -intr:3

Going towards the house, he walked slowly because he feared that the ogre might recognize him, and walking like that he reached the house.

Nimeγə kötkəirələk, sespəγə kötkəirələk qad'ir tude sukunγənə jaunoː kereːsl'əlum.

nime -γə kötkə -j -R(ə)lək sespə -γə kötkə -j -R(ə)lək qad'ir tude sukun -γənə jaunə -oː ker -Aː -s(ə) -l'əl -u -m

house -loc arrive -pfv -ss.ant door -loc arrive -pfv -ss.ant dp 3sg.gen thing -str.acc all -o descend -intr.punc -caus -ev -0 -tr:3

дом -loc прибыть -pfv -ss.ant дверь -loc прибыть -pfv -ss.ant dp 3sg.gen вещь -str.acc весь -o descend -intr.punc -caus -ev -0 -tr:3

He reached the house, reached the door, and took off all his clothes.

Taŋ kereːstələk mönd'eːeːdəγənə nime tuduruː arai mönd'eːeːdəγənə apanəlaːńəi peldudeː oːrəńaːnul'əlŋul.

ta -ŋ ker -Aː -s(ə) -R(ə)lək mönd'ə -Aː -dəγənə nime tuduruː araj.Y mönd'ə -Aː -dəγənə apanəlaː -ń(ə) -j(ə) peldudeː oːrə -ń(ə) -nu -l'əl -ŋu -l

dist -att descend -intr.punc -caus -ss.ant awake -inch -3ds.cond house inside dp.Y awake -inch -3ds.cond old.woman -vblz.prop -s.ptcp old.man(pred) cry -intr -ipfv -ev -pl -sf

dist -att descend -intr.punc -caus -ss.ant awake -inch -3ds.cond дом inside dp.Y awake -inch -3ds.cond старый.женщина -vblz.prop -s.ptcp старый.мужчина(pred) плакать -intr -ipfv -ev -pl -sf

He laid them down and listened, and he heard that an old man and an old woman were crying in the house.

Qad'ir nimeγə seul'əń.

qad'ir nime -γə seg -l'əl -j

dp house -loc enter -ev -intr:3

dp дом -loc войти -ev -intr:3

He entered the house.

Nimeγə seudəγə tuŋ apanəlaːńəi peldudeː ee miriń köld'ə ködelə jöːčiːrələk čamanə puŋoːll'əlŋi.

nime -γə seg -dəγə tu -ŋ apanəlaː -ń(ə) -j(ə) peldudeː ee miriń kel(u) -j(ə) köde -lə jöː -čiː -R(ə)lək čomo -nə(ŋ) puŋ -oːl -l'əl -ŋi

house -loc enter -3ds.ant prox.acs -att old.woman -vblz.prop -s.ptcp old.man intj just come -s.ptcp person -acc see -v.dim -ss.ant big -adv rejoice -intr -ev -intr:3pl

дом -loc войти -3ds.ant prox.acs -att старый.женщина -vblz.prop -s.ptcp старый.мужчина intj только прийти -s.ptcp человек -acc видеть -v.dim -ss.ant большой -adv rejoice -intr -ev -intr:3pl

When he entered the house, that old woman and old man were very glad when they noticed the man that had just arrived.

Tadaːt tuŋ köld'ə göde Umčaːgin moll'əń: "Eld'ə tuŋńəŋ qoːdə-gurčiːmut, qoːdiːr tite~gitńər tit=jöːdiː ńamučərdəγə~gitńoː oːrəńəmut?"

tadaːt tu -ŋ kel(u) -j(ə) köde Umčaːgin mon -l'əl -j eld'ə tu -ŋńə -ŋ qoːdə(ŋ) kur -čiː -mut qoːdiːr tite ~kitńər tit= jöːdiː ńamučə -R(ə) -dəγə ~kitńoː oːrə -ń(ə) -mut

then prox.acs -att come -s.ptcp person Umchaagin say -ev -intr:3 dp prox.acs -n -ind how act -intr.punc -inter.2pl why like ~until 2pl.gen= eye redness -vblz.acq -3ds.ant ~until cry -intr -inter.2pl

тогда prox.acs -att прийти -s.ptcp человек Umchaagin сказать -ev -intr:3 dp prox.acs -n -ind как act -intr.punc -inter.2pl почему любить ~until 2pl.gen= глаз redness -vblz.acq -3ds.ant ~until плакать -intr -inter.2pl

Then the man who arrived, Umchaagin, said: "What happened to you? Why do you cry like that, so that your eyes have become red?"

Tadaː apanəlaːńəi peldudeː moll'əlŋi: "Qoːdəŋ əl=oːrəńətoːk?"

ta -Raː apanəlaː -ń(ə) -j(ə) peldudeː mon -l'əl -ŋi qoːdə(ŋ) əl= oːrə -ń(ə) -t(ə) -oːk

dist -adv.loc old.woman -vblz.prop -s.ptcp old.man say -ev -intr:3pl how neg= cry -intr -fut -inter.1pl

dist -adv.loc старый.женщина -vblz.prop -s.ptcp старый.мужчина сказать -ev -intr:3pl как neg= плакать -intr -fut -inter.1pl

Then the old woman and the old man said: "We have all reasons to cry."

"Tigin mit=maːrqən marqil'γənə körel med'ilŋiń qoińiːγə qudoːlui."

teː -n mit= maːrqə -ND marqil' -γənə körel meŃD' -i -l -ŋiń qoińiː -γə quda -oːl -u -j

dist.acs -adv 1pl= one -gen girl -str.acc ogre take -0 -nmlz -dat fish.drying.rack -loc lie -intr -intr.ints -intr:3

dist.acs -adv 1pl= один -gen girl -str.acc ogre взять -0 -nmlz -dat рыба.drying.rack -loc лежать -intr -intr.ints -intr:3

"An ogre is lying on the rack for drying fish, intending to marry our only daughter."

Tadaːt apanəlaː moll'əń: "Tet ńanmən pugil ŋolaːrələk mitiń čambiːlbuńdə, ńanmən pugil ŋolaːrələk tigin ńoγod~aγil'ńətčək, seuk", moll'əń Umčaːginγənə.

tadaːt apanəlaː mon -l'əl -j tet ńanmə -ND pugil (ŋ)ol -Aː -R(ə)lək mit -i -ń čambə -(j)iː -(l)buń -də ńanmə -ND pugil (ŋ)ol -Aː -R(ə)lək teː -n ńoγo -ND ~aγil' -ń(ə) -t(ə) -jək seg -k mon -l'əl -j Umčaːgin -γənə

then old.woman say -ev -intr:3 2sg willow -gen leaf cop -inch -ss.ant 1pl -0 -str.dat help -v.tr -des -ss.cond.sim willow -gen leaf cop -inch -ss.ant dist.acs -adv root -gen ~root -vblz.prop -fut -intr:2sg enter -imp say -ev -intr:3 Umchaagin -str.acc

тогда старый.женщина сказать -ev -intr:3 2sg willow -gen leaf cop -inch -ss.ant 1pl -0 -str.dat помогать -v.tr -des -ss.cond.sim willow -gen leaf cop -inch -ss.ant dist.acs -adv root -gen ~root -vblz.prop -fut -intr:2sg войти -imp сказать -ev -intr:3 Umchaagin -str.acc

Then the old woman said: “If you want to help, turn into a willow leaf, when you turn into a willow leaf, you will have a bed here, get in”, she said to Umchaagin.

Umčaːgin taːt mondəγə mə=kudeːl'əń [aːwaːl] aːwaːl(əlbə)γə.

Umčaːgin taːt mon -dəγə mə= kude -Aː -l'əl -j aːwaːl -γə

Umchaagin so say -3ds.ant aff= lie -intr.punc -ev -intr:3 bed -loc

Umchaagin так сказать -3ds.ant aff= лежать -intr.punc -ev -intr:3 постель -loc

When she said that, Umchaagin lay down in a bed.

Taŋ qudoːldəŋ mönd'eːdəγənə mönd'eːdəγənə sespələ [jo] joŋdičiːl'əlul.

ta -ŋ quda -oːl -Rəŋ mönd'ə -eː -dəγənə mönd'ə -eː -dəγənə sespə -lə joŋo -Ričiː -l'əl -u -l

dist -att lie -intr -ss.sim listen -tr -3ds.sim listen -tr -3ds.sim door -pred open -intr.punc -ev -0 -sf

dist -att лежать -intr -ss.sim слушать -tr -3ds.sim слушать -tr -3ds.sim дверь -pred открыть -intr.punc -ev -0 -sf

He was lying there and listened how the door slightly opened.

Sespə joŋdičiːdəγə ičoːnaːl'əlum tideŋ tudel, tittəl, tudel lukun-burebəγə tideŋ saːlγət sisid-amun örd'ədəγə~gitńər pulgəil'əld'ə paipək, paːd'əd~öːk kelul'əlul.

sespə joŋo -Ričiː -dəγə ičoː -naː -l'əl -u -m tide -ŋ tude -l tittə -l tude -l lukul -ND pure -b(ə) -γə tide -ŋ saːl -γət sisil -ND amun örd'ə -də -γə ~kitńər pul -Gəj -l'əl -j(ə) paipə -k paːd'ə -ND~ öː -k kel(u) -l'əl -u -l

door open -intr.punc -3ds.ant look -inch -ev -0 -tr:3 rem -att 3sg -nom 3pl -nom 3sg -nom earth -gen above -n -loc rem -att tree -abl chest -gen bone middle -3poss.obl -loc ~until come.out -intr.punc -ev -s.ptcp woman -str.pred female -gen~ child -str.pred come -ev -0 -sf

дверь открыть -intr.punc -3ds.ant смотреть -inch -ev -0 -tr:3 rem -att 3sg -nom 3pl -nom 3sg -nom earth -gen над -n -loc rem -att дерево -abl chest -gen кость середина -3poss.obl -loc ~until прийти.из -intr.punc -ev -s.ptcp женщина -str.pred female -gen~ ребенок -str.pred прийти -ev -0 -sf

The door opened slightly, and he saw that that woman, that girl which came out of the tree up to her breastbone in his land had come there.

Taŋ paːd'əd~öː qaːličə amučə sukunńeːl'əń, sukunpədoːl weːl'əlum.

ta -ŋ paːd'ə -ND~ öː qaːlə -uː -j(ə) ama(i) -j(ə) sukun -ń(ə) -l'əl -j sukun -pə -də -oːl weː -l'əl -u -m

dist -att female -gen~ child terrific -stat -s.ptcp good -s.ptcp thing -vblz.prop -ev -intr:3 thing -pl -3poss.obl -ess do -ev -0 -tr:3

dist -att female -gen~ ребенок terrific -stat -s.ptcp хороший -s.ptcp вещь -vblz.prop -ev -intr:3 вещь -pl -3poss.obl -ess делать -ev -0 -tr:3

That girl had beautiful clothes, she (her godmother) had made clothes for her.

El'i taŋ paipə [kəl] əl=keludəγə eńeːgi moll'əń, "Ten taŋ körel mit=paːd'əd~öːγənə med'ilŋiń l'eːnunum, tudel tude sukunoːl [weː], tude qoid-eńeːń uːrələk tude sukunoːl weːsəm", mall'əń.

el'i ta -ŋ paipə əl= kel(u) -dəγə eńeː -gi mon -l'əl -j tu -n ta -ŋ körel mit= paːd'ə -ND~ öː -γənə meŃD' -i -l -ŋiń l'ə -nun -m tude -l tude sukun -oːl tude qoil -ND eńeː -ń uː -R(ə)lək tude sukun -oːl weː -s(ə) -m mon -l'əl -j

first dist -att woman neg= come -3ds.ant mother -3poss say -ev -intr:3 prox.acs -adv dist -att ogre 1pl.gen= female -gen~ child -str.acc take -0 -nmlz -dat be -hab -tr:3 3sg -nom 3sg.gen thing -ess 3sg.gen god -gen mother -str.dat go -ss.ant 3sg.gen thing -ess do -caus -tr:3 say -ev -intr:3

первый dist -att женщина neg= прийти -3ds.ant мать -3poss сказать -ev -intr:3 prox.acs -adv dist -att ogre 1pl.gen= female -gen~ ребенок -str.acc взять -0 -nmlz -dat быть -hab -tr:3 3sg -nom 3sg.gen вещь -ess 3sg.gen бог -gen мать -str.dat идти -ss.ant 3sg.gen вещь -ess делать -caus -tr:3 сказать -ev -intr:3

First, before that woman came, her mother had said: "That ogre wants to marry our girl, she went to her godmother to have her clothes made", she said.

Taŋ sukungi jaunər tan qoid-eńeːgi weːjoːl sukun ŋoll'əń.

ta -ŋ sukun -gi jaunə -r ta -n qoil -ND eńeː -gi weː -j -oːl sukun (ŋ)ol -l'əl -j

dist -att thing -3poss all -s dist -adv god -gen mother -3poss do -0 -nmlz.res thing cop -ev -intr:3

dist -att вещь -3poss весь -s dist -adv бог -gen мать -3poss делать -0 -nmlz.res вещь cop -ev -intr:3

All those clothes were made by her godmother.

Qaːličə amučə sukunńeːl'əń.

qaːlə -uː -j(ə) ama(i) -j(ə) sukun -ń(ə) -l'əl -j

terrific -stat -s.ptcp good -s.ptcp thing -vblz.prop -ev -intr:3

terrific -stat -s.ptcp хороший -s.ptcp вещь -vblz.prop -ev -intr:3

She was beautifully dressed.

Tadaːt paːd'əd~öː seurəldə moll'əń: "Eńeː, tuŋńə nemen pöd'elək l'əl?", mall'əń.

tadaːt paːd'ə -ND~ öː seg -R(ə)l(ə)də mon -l'əl -j eńeː tu -ŋńə neme -ND pöd'e -l -ə -k l'ə -l mon -l'əl -j

then female -gen~ child enter -ss.cond.ant say -ev -intr:3 mother prox.acs -n what -gen smell -nmlz -0 -str.pred be -sf say -ev -intr:3

тогда female -gen~ ребенок войти -ss.cond.ant сказать -ev -intr:3 мать prox.acs -n что -gen smell -nmlz -0 -str.pred быть -sf сказать -ev -intr:3

Then the girl came in and said: "Mother, what is that smell here?", she said.

"Ee, adaː l'ə tan", moni, moll'əń eńeːgi, moll'əń: "an dite amaː ugurčəd~uːl köiləjoːlgi ikčillək [suːs] ee lačilγə suːsəiŋ", moll'əń, "taŋun pöd'el ŋoll'əltəi", moll'əń.

ee adu -Raː l'ə ta -n mon -j mon -l'əl -j eńeː -gi mon -l'əl -j adu -n tite amaː ugurčə -ND ~uːl köilə -j -oːl -gi ig -(oː/uː)ji -R(ə)lək ee lačil -γə suŋ -səj -ŋ mon -l'əl -j ta -ŋun pöd'e -l (ŋ)ol -l'əl -t(ə) -j mon -l'əl -j

intj prox -adv.loc hes dist -adv say -intr:3 say -ev -intr:3 mother -3poss say -ev -intr:3 prox -adv like father leg -gen ~root break -0 -nmlz.res -3 tied -plac -ss.ant intj fire -loc throw -tr.punc -tr:1sg say -ev -intr:3 dist -gen smell -n cop -ev -fut -intr:3 say -ev -intr:3

intj prox -adv.loc hes dist -adv сказать -intr:3 сказать -ev -intr:3 мать -3poss сказать -ev -intr:3 prox -adv любить отец нога -gen ~root break -0 -nmlz.res -3 tied -plac -ss.ant intj огонь -loc бросать -tr.punc -tr:1sg сказать -ev -intr:3 dist -gen smell -n cop -ev -fut -intr:3 сказать -ev -intr:3

"Oh, here, erm", she said, her mother said, "like that, I sewed up a hole in a fur sock that your father tore and threw it into the fire", she said, "it's probably that that smells", she said.

Taːt mandələk moll'əń, paːd'əd~öː moll'əń: "Eńeː, metid'eː qad'ir l'əŋiń uːtəjəŋ, tigin waːj mət=qoid-eńeːń uːtəjəŋ, mət=monil'ən čoːloːl meńčəŋ", moll'əń.

taːt mon -R(ə)lək mon -l'əl -j paːd'ə -ND~ öː mon -l'əl -j eńeː met -id'eː qad'ir l'ə -ŋiń uː -t(ə) -jəŋ teː -n waːj mət= qoil -ND eńeː -ń uː -t(ə) -jəŋ mət= monil'ə -ND čoː -l -oːl meŃD' -(iː)čə -ŋ mon -l'əl -j

so say -ss.ant say -ev -intr:3 female -gen~ child say -ev -intr:3 mother 1sg -ints dp hes -dat go -fut -intr:1sg dist.acs -adv also 1sg.gen= god -gen mother -str.dat go -fut -intr:1sg 1sg.gen= hair -gen iron -0 -ess take -purp -tr:1sg say -ev -intr:3

так сказать -ss.ant сказать -ev -intr:3 female -gen~ ребенок сказать -ev -intr:3 мать 1sg -ints dp hes -dat идти -fut -intr:1sg dist.acs -adv тоже 1sg.gen= бог -gen мать -str.dat идти -fut -intr:1sg 1sg.gen= hair -gen iron -0 -ess взять -purp -tr:1sg сказать -ev -intr:3

So she said, and the girl (then) said: "Mother, I will now go to my godmother again, I will go to fetch my hair decoration", she said.

"Tudel mət= monil'ən čoːloːl [weː] weːtəm id'eː".

tude -l mət= monil'ə -ND čoː -l -oːl weː -t(ə) -m id'eː

3sg -nom 1sg.gen= hair -gen iron -0 -ess do -fut -tr:3 now

3sg -nom 1sg.gen= hair -gen iron -0 -ess делать -fut -tr:3 сейчас

"She will now make my hair decoration".

Taːt mandəŋ mə=pukirəil'əń.

taːt mon -Rəŋ mə -puki -R(ə) -j -l'əl -j

so say -ss.sim aff -swirl -intr -pfv -ev -intr:3

так сказать -ss.sim aff -swirl -intr -pfv -ev -intr:3

She said so and rushed out.

Tan pukirəidəγə Umčaːgin waːj mər=egoːl'əń.

ta -n puki -R(ə) -j -dəγə Umčaːgin waːj mə -r= egoː -l'əl -j

dist -adv swirl -intr -prv -3ds.ant Umchaagin also aff -0= stand.up -ev -intr:3

dist -adv swirl -intr -prv -3ds.ant Umchaagin тоже aff -0= стоять.вверх -ev -intr:3

When she ran out, Umchaagin stood up again.

Tan moll'əń: "Ten tideŋ qoid-eńeːń keweč teːŋ mit=paːd'əd~öː".

ta -n mon -l'əl -j tu -n tide -ŋ qoil -ND eńeː -ń kewe -j -j teː -ŋ mit= paːd'ə -ND~ öː

dist -adv say -ev -intr:3 prox.acs -adv rem -att god -gen mother -str.dat depart -pfv -intr:3 dist.acs -att 1pl.gen= female -gen~ child

dist -adv сказать -ev -intr:3 prox.acs -adv rem -att бог -gen мать -str.dat отправиться -pfv -intr:3 dist.acs -att 1pl.gen= female -gen~ ребенок

(The old woman) said: “Our daughter went to her godmother”, and then, erm...

Tadaːt l'ələŋ "Mit= paːd'əd~öː l'əgi čald'ə-d'oːgi oŋullək waːj kudeːk", moll'əń.

tadaːt l'ə -lə -ŋ mit= paːd'ə -ND~ öː l'ə -gi čald'ə čoː -gi oŋ(u) -R(ə)lək waːj kude -Aː -k mon -l'əl -j

then hes -pred -ind 1pl.gen= female -gen~ child hes -3poss hand iron -3poss dress -ss.ant also lie -intr.punc -imp say -ev -intr:3

тогда hes -pred -ind 1pl.gen= female -gen~ ребенок hes -3poss рука iron -3poss платье -ss.ant тоже лежать -intr.punc -imp сказать -ev -intr:3

Then she said: "Put on our daughter's ring and lie down again".

"Mit= paːd'əd~öː čald'ə- d'oːgi oŋullək kudeːk, [tidel] tudel waːj mə=költəi", mall'əń.

mit= paːd'ə -ND~ öː hand čoː -gi oŋ(u) -R(ə)lək kude -Aː -k tude -l waːj mə= kel(u) -t(ə) -j mon -l'əl -j

1pl.gen= female -gen~ child hand iron -3poss dress -ss.ant lie -intr.punc -imp 3sg -nom also aff= come -fut -intr:3 say -ev -intr:3

1pl.gen= female -gen~ ребенок рука iron -3poss платье -ss.ant лежать -intr.punc -imp 3sg -nom тоже aff= прийти -fut -intr:3 сказать -ev -intr:3

“When you put our daughter’s ring on, lie down, and she will come back”, she said.

Tan taːt mandəγə waːj mə=kudeːl'əń.

ta -n taːt mon -dəγə waːj mə= quda -Aː -l'əl -j

dist -adv so say -3ds.ant also aff= lie -intr.punc -ev -intr:3

dist -adv так сказать -3ds.ant тоже aff= лежать -intr.punc -ev -intr:3

When she said this, he lay down again.

Əl=iːtčeː l'əllək tide paːd'əd~öː mə=köll'əń, tude monil'əγənə amutnəŋ [ńoːr] ńöːreːl'əlŋaː, tadaːt l'ələŋ monil'əgin čoːgi mər=anmə mə=pod'oγaːl'əń.

əl= iːt -d'Aː l'ə -R(ə)lək tide paːd'ə -ND~ öː mə= kel(u) -l'əl -j tude monil'ə -γənə ama(i) -j -nə(ŋ) ńöːrə -l'əl -ŋa(m) tadaːt l'ə -lə -ŋ monil'ə -gi -n čoː -gi mə -r= anmə mə= pod'o -Gə -l'əl -j

neg= long -adv.dim be -ss.ant rem(att) female -gen~ child aff= come -ev -intr:3 3sg.gen hair -str.acc good -intr:3 -adv braid -ev -tr:3pl then hes -pred -ind hair -3poss -gen iron -3poss aff -0= simply aff= shine -intr -ev -intr:3

neg= длинный -adv.dim быть -ss.ant rem(att) female -gen~ ребенок aff= прийти -ev -intr:3 3sg.gen hair -str.acc хороший -intr:3 -adv braid -ev -tr:3pl тогда hes -pred -ind hair -3poss -gen iron -3poss aff -0= ппросто aff= сверкать -intr -ev -intr:3

After a while, that girl came back, her hair was nicely braided, and her hair decoration was just glittering.

Tadaːt seul'əń tuŋ marqil', moll'əń: "Eńeː, mə=qoːdiːr ten mət=čald'ə-d'oːn pöd'el möruː?", moll'əń.

tadaːt seg -l'əl -j tu -ŋ marqil' mon -l'əl -j eńeː mə= qoːdiːr tu -n mə= čald'ə čoː -ND pöd'e -l mör -uː mon -l'əl -j

then enter -ev -intr:3 prox.acs -att girl say -ev -intr:3 mother aff= why prox.acs -adv aff= hand iron -gen smell -n hear -stat(inter.3) say -ev -intr:3

тогда войти -ev -intr:3 prox.acs -att girl сказать -ev -intr:3 мать aff= почему prox.acs -adv aff= рука iron -gen smell -n слышать -stat(inter.3) сказать -ev -intr:3

Then that girl came in and said: "Mother, why does it smell like my ring?", she said.

"Ee, eleń~daγi", moll'əń ten [am] eńeː, "amaː [ariməgin] ariməgi [weː] köiloːləl, köileːl'əlul~daŋun weːtəllək lačilγə suːsəiŋ, taŋun pöd'elək", taγi mall'əń.

ee eleń daγi mon -l'əl -j tu -n eńeː amaː arimə -gi köilə -oːl -ə -l köilə -l'əl -u -l taŋun weː -tə -R(ə)lək lačil -γə suŋ -səj -ŋ ta -ŋun pöd'e -l -ə -k ta -Gi mon -l'əl -j

intj no dp say -ev -intr:3 prox.acs -adv mother father foot -3poss(pred) break -res -0 -sf break -ev -0 -nmlz nmlz.e untied -tr -ss.ant fire -loc throw -tr.punc -tr:1sg dist -gen smell -n -0 -str.pred dist -nom say -ev -intr:3

intj no dp сказать -ev -intr:3 prox.acs -adv мать отец ступня -3poss(pred) break -res -0 -sf break -ev -0 -nmlz nmlz.e untied -tr -ss.ant огонь -loc бросать -tr.punc -tr:1sg dist -gen smell -n -0 -str.pred dist -nom сказать -ev -intr:3

"Oh, certainly not", her mother said, "The sole of your father's (boot) got torn, and I took torn part off and threw it into the fire; it's the smell of that", she said.

"Eleń", [man] moll'əń, "mət=čald'ə-d'oː pöd'el [mör möreːl] möruːl", moll'əń.

eleń mon -l'əl -j mət= čald'ə čoː pöd'e -l mör -uː -l mon -l'əl -j

no say -ev -intr:3 1sg.gen= hand iron smell -n hear -stat -sf say -ev -intr:3

no сказать -ev -intr:3 1sg.gen= рука iron smell -n слышать -stat -sf сказать -ev -intr:3

"No, I can smell my ring", (the girl) said.

Taːtl'ər qad'ir taːt mondəγə tideŋ Umčaːgin mə=pulgəil'əń.

taːtl'ər qad'ir taːt mon -dəγə tide -ŋ Umčaːgin mə= pul -Gəj -l'əl -j

therefore dp so say -3ds.ant rem -att Umchaagin aff= come.out -intr.punc -ev -intr:3

therefore dp так сказать -3ds.ant rem -att Umchaagin aff= прийти.из -intr.punc -ev -intr:3

Since she said that, Umchaagin came out.

Qad'ir ńi=tittə gedeldəγənə ičoːnaːl'əlŋaː, tuŋ mm Umčaːginńəŋ ńaγa tuŋ paːd'əd~öː.

qad'ir ńi= tittə kedel -də -dəγənə ičoː -naː -l'əl -ŋa(m) tu -ŋ mm Umčaːgin -ńəŋ ńaγa tu -ŋ paːd'ə -ND~ öː

dp rec= 3pl.gen self -3 -str.acc look -inch -ev -tr:3pl prox.acs -att intj Umchaagin -s.com together prox.acs -att female -gen~ child

dp rec= 3pl.gen сам -3 -str.acc смотреть -inch -ev -tr:3pl prox.acs -att intj Umchaagin -s.com together prox.acs -att female -gen~ ребенок

And so they saw each other, that girl and Umchaagin.

Iːtnəŋ qabundə čailəγə tadaː saγanaːl'əlŋudəγə, tuŋ, qaduŋudə əl=pulgəičoːn, əl=egoːjičoːn, tadaːt apanəlaːńəi peldudeː moll'əlŋi: "Qoːdədəŋ tit qaldəiŋik kiːləŋ."

iːt -nə(ŋ) qabu -ND -(ND)ə(ŋ) čailə -γə ta -Raː saγanə -l'əl -ŋu -dəγə tu -ŋ qadu -G(u)də(ŋ) əl= pul -Gəj -čoːn əl= egoː -(oː/uː)ji -čoːn tadaːt apanəlaː -ń(ə) -j(ə) peldudeː mol -l'əl -ŋi qoːdə -(ND)ə(ŋ) tit qal -Rəj -ŋi -k kiː -lə(ŋ)

long -adv how.many -gen -contr light -loc dist -adv.loc sit -ev -pl -3ds.ant prox.acs -att which -adv.dir neg= come.out -intr.punc -ss.priv neg= stand.up -plac -ss.priv then old.woman -vblz.prop -s.ptcp old.man rot -ev -intr:3pl how -contr 2pl flee -intr.punc -pl -imp two -s.coll

длинный -adv как.много -gen -contr свет -loc dist -adv.loc сидеть -ev -pl -3ds.ant prox.acs -att который -adv.dir neg= прийти.из -intr.punc -ss.priv neg= стоять.вверх -plac -ss.priv тогда старый.женщина -vblz.prop -s.ptcp старый.мужчина rot -ev -intr:3pl как -contr 2pl flee -intr.punc -pl -imp два -s.coll

They sat together for a long time, for a couple of days, didn't go out anywhere and didn't stand up. Then the old woman and the old man told them that they should flee somehow, both of them.

[teːt] Tittəl kiːləŋ maːrqən čailəγə id'igəigində kiːləŋ qaldəil'əlŋi.

* tittə -l kiː -lə(ŋ) maːrqə -ND čailə -γə id'igəi -GVr(laː) -(ND)ə(ŋ) kiː -lə(ŋ) qal -Rəj -l'əl -ŋi

* 3pl -nom two -s.coll one -gen light -loc morning -adv.loc -contr two -s.coll flee -intr.punc -ev -intr:3pl

* 3pl -nom два -s.coll один -gen свет -loc утро -adv.loc -contr два -s.coll flee -intr.punc -ev -intr:3pl

So, they fled together one day in the morning.

Mə=qaldəil'əlŋi, taŋ qaldəinuŋudəγə əə tideŋ körel mə=toŋoraːl'əlum tittəγənə.

mə= qal -Rəj -l'əl -ŋi ta -ŋ qal -Rəj -nu -ŋu -dəγə əə tide -ŋ körel mə= toŋo -R(ə) -l'əl -u -m tittə -γənə

aff= flee -intr.punc -ev -intr:3pl dist -att flee -intr.punc -ipfv -3 -3ds.ant hes rem -att ogre aff= follow -tr -ev -0 -tr:3 3pl -str.acc

aff= flee -intr.punc -ev -intr:3pl dist -att flee -intr.punc -ipfv -3 -3ds.ant hes rem -att ogre aff= follow -tr -ev -0 -tr:3 3pl -str.acc

They fled, but while they were fleeing, that ogre chased after them.

D'e [alb] albələl [ńu ńu] ńumd'əgi alun [s] lukul, lukulγən uːl'əń, taːt~gitńər ölkeːl'əń.

d'e.Y al -b(ə) -ləl ńumd'ə -gi al -u -n lukul lukul -γən uː -l'əl -j taːt ~kitńər ölkə -l'əl -j

dp.Y under -n -adv.att jaw -3poss under -0 -adv.prol earth earth -prol go -ev -intr:3 so ~until run -ev -intr:3

dp.Y под -n -adv.att jaw -3poss под -0 -adv.prol earth earth -prol идти -ev -intr:3 так ~until бежать -ev -intr:3

He was crawling with his lower jaw on the ground, that is how he ran.

Ölkeːnudəγə qad'ir tuŋ čiːlə mə=pelnaːl'əlum.

ölkə -nu -dəγə qad'ir tu -ŋ čiː -lə mə= pel -naː -l'əl -u -m

run -ipfv -3ds.ant dp prox.acs -att people -acc aff= reach -inch -ev -0 -tr:3

бежать -ipfv -3ds.ant dp prox.acs -att народ -acc aff= достичь -inch -ev -0 -tr:3

Running like that, he almost caught up with these people.

Tuŋ čiːlə pelnaːdəγə Umčaːgin tuŋ paːd'əd~öːŋiń moll'əń: "Ten ten ten tite uːnuk met tudeńə ńaγa aγan lainutčəŋ", moll'əń.

tu -ŋ čiː -lə pel -naː -dəγə Umčaːgin tu -ŋ paːd'ə -ND~ öː -ŋiń mon -l'əl -j tu -n tu -n tu -n tite uː -nu -k met tude -ńəŋ ńaγa aγan lainu -t(ə) -jəŋ mon -l'əl -j

prox.acs -att people -acc reach -inch -3ds.ant Umchaagin prox.acs -att female -gen~ child -dat say -ev -intr:3 prox.acs -adv prox.acs -adv prox.acs -adv like go -ipfv -imp 1sg 3sg -s.com together dp fight -fut -intr:1sg say -ev -intr:3

prox.acs -att народ -acc достичь -inch -3ds.ant Umchaagin prox.acs -att female -gen~ ребенок -dat сказать -ev -intr:3 prox.acs -adv prox.acs -adv prox.acs -adv любить идти -ipfv -imp 1sg 3sg -s.com together dp fight -fut -intr:1sg сказать -ev -intr:3

So he almost caught up with them, and Umchaagin (then) said to the girl: "You just go on like that, let me fight him", he said.

Tadaːt taːt, taːt mandələk paːd'əd~öː [mek] mər=uːnul'əń jawulγən, Umčaːgin qad'ir tuŋ körelńə ńaγa qad'ir mər=ajinaːl'əń.

tadaːt taːt taːt mon -R(ə)lək paːd'ə -ND~ öː mə -r= -uː -nu -l'əl -j jawul -γən Umčaːgin qad'ir tu -ŋ körel -ńəŋ ńaγa qad'ir mə -r= aji -naː -l'əl -j

then so so say -ss.ant female -gen~ child aff -0= -stat -ipfv -ev -intr:3 road -prol Umchaagin dp prox.acs -att ogre -s.com together dp aff -0= shoot -inch -ev -intr:3

тогда так так сказать -ss.ant female -gen~ ребенок aff -0= -stat -ipfv -ev -intr:3 road -prol Umchaagin dp prox.acs -att ogre -s.com together dp aff -0= стрелять -inch -ev -intr:3

When he said that, the girl went on along the way, and Umchaagin and the ogre began to shoot at one another.

Tan [lainu] lainuŋudəγə iːtnəŋ lainununl'əlŋi, taŋ lainuŋudəγə ińoːri ugurčəpulgi d'e mol'γəd-amunγə~gitńoː lukulγə kereːnull'əń, taːtl'ər ten qad'ir mojaγəil'əń tittə [lain] lainujoːl lukulpulgi.

ta -n lainu -ŋu -dəγə iːt -nə(ŋ) lainu -nun -l'əl -ŋi ta -ŋ lainu -ŋu -dəγə ińoːri ugurčə -p(ul) -gi d'e.Y mol'γəl -ND amun -γə ~kitńoː lukul -γə ker -Aː -nun -l'əl -j taːtl'ər tu -n qad'ir mojo -Gəj -l'əl -j tittə lainu -j -oːl lukul -p(ul) -gi

dist -adv fight -pl -3ds.ant long -adv fight -hab -ev -intr:3pl dist -att fight -pl -3ds.ant dp leg -pl -3poss dp.Y joint -gen bone -loc ~until earth -loc descend -intr.punc -hab -ev -intr:3 therefore prox.acs -adv dp soft -intr.punc -ev -intr:3 3pl.gen fight -0 -nmlz.res earth -pl -3

dist -adv fight -pl -3ds.ant длинный -adv fight -hab -ev -intr:3pl dist -att fight -pl -3ds.ant dp нога -pl -3poss dp.Y сустав -gen кость -loc ~until earth -loc descend -intr.punc -hab -ev -intr:3 therefore prox.acs -adv dp soft -intr.punc -ev -intr:3 3pl.gen fight -0 -nmlz.res earth -pl -3

So they fought, fought for a long time, and as they fought, their legs sank in the ground up to their knees because the earth on which they fought had become quite soft.

Taːtl'ər qad'ir Umčaːgin l'əgi werwəgi mə=ńid'aγəil'əń.

taːtl'ər qad'ir Umčaːgin l'ə -gi werwə -gi mə= ńid'a -Gəj -l'əl -j

therefore dp Umchaagin hes -3poss force -3poss aff= finish -intr.punc -ev -intr:3

therefore dp Umchaagin hes -3poss force -3poss aff= закончить -intr.punc -ev -intr:3

Umchaagin's strength was about to end.

Tan werwəgi ńid'aγəidəγə, ńid'aγəinudəγə leitəil'əlum.

ta -n werwə -gi ńid'a -Gəj -dəγə ńid'a -Gəj -nu -dəγə lei -tə -j -l'əl -u -m

dist -adv force -3poss finish -intr.punc -3ds.ant finish -intr.punc -ipfv -3ds.ant aware -tr -pfv -ev -0 -tr:3

dist -adv force -3poss закончить -intr.punc -3ds.ant закончить -intr.punc -ipfv -3ds.ant aware -tr -pfv -ev -0 -tr:3

As his strength disappeared, was disappearing, he remembered (something).

"El'ugoːn, met mə=qadaː mət=ugurčəγə mər=ət=čoγojəńd'əŋ", mall'əń.

el'ugoːn met mə= qadaː mət= ugurčə -γə mə -r= ət= čoγojə -ń(ə) -jəŋ mon -l'əl -j

dp 1sg aff= where 1sg.gen= leg -loc aff -0= sbjv= knife -vblz.prop -intr:1sg say -ev -intr:3

dp 1sg aff= где 1sg.gen= нога -loc aff -0= sbjv= нож -vblz.prop -intr:1sg сказать -ev -intr:3

"Oh yeah, I should have a knife (tied) somewhere on my leg", he thought.

Qad'ir tadaːt tude čoγojəγənə leitəirələk, tude čoγojəγənə meńdələk tuŋ əə körel tenməgi čaul'əlmələ.

qad'ir tadaːt tude čoγojə -γənə lei -tə -j -R(ə)lək tude čoγojə -γənə meŃD' -R(ə)lək tu -ŋ əə körel tenmə -gi čoγ -l'əl -m(ə)lə

dp then 3sg.gen knife -str.acc aware -tr -0 -ss.ant 3sg.gen knife -str.acc take -ss.ant prox.acs -att hes ogre throat -3poss(pred) cut -ev -of.3

dp тогда 3sg.gen нож -str.acc aware -tr -0 -ss.ant 3sg.gen нож -str.acc взять -ss.ant prox.acs -att hes ogre горло -3poss(pred) резать -ev -of.3

He remembered his knife, he took his knife and cut that ogre's throat.

Tuŋ tenməgi örńərəŋ qoːdənəŋ mə=naγaːl'əń, taŋ naγadəγə, naγadəγə lukun-burebə jaunər köd'e ŋolaːl'əń.

tu -ŋ tenmə -gi ör -ń(ə) -Rəŋ qoːdə -(ND)ə(ŋ) mə= naγa -l'əl -j ta -ŋ naγa -dəγə naγa -dəγə lukul -ND pure -b(ə) jaunə -r köd'e (ŋ)ol -Aː -l'əl -j

prox.acs -att throat -3poss shout -intr -ss.sim how -contr aff= fall -ev -intr:3 dist -att fall -3ds.ant fall -3ds.ant earth -gen above -n all -s vermin cop -inch -ev -intr:3

prox.acs -att горло -3poss кричать -intr -ss.sim как -contr aff= fall -ev -intr:3 dist -att fall -3ds.ant fall -3ds.ant earth -gen над -n весь -s vermin cop -inch -ev -intr:3

His throat screamed and just fell down, and when it fell, the earth got covered with worms.

Köd'e, pojoːd'ə köd'e ŋoll'əń.

köd'e poi -oːl -j(ə) köd'e (ŋ)ol -l'əl -j

vermin many -stat -s.ptcp vermin cop -ev -intr;3

vermin много -stat -s.ptcp vermin cop -ev -intr;3

Worms, there were many worms.

Qad'ir tuŋ köd'epələ qad'ir tude čoγojələk čaunull'əlum, tuŋ gödeŋ.

qad'ir tu -ŋ köd'e -pə -lə qad'ir tude čoγojə -lək čoγ -nun -l'əl -u -m tu -ŋ köde -ŋ

dp prox.acs -att vermin -pl -acc dp 3sg.gen knife -ins cut -hab -ev -0 -tr:3 prox.acs -att person -ind

dp prox.acs -att vermin -pl -acc dp 3sg.gen нож -ins резать -hab -ev -0 -tr:3 prox.acs -att человек -ind

He was cutting these worms with his knife, that man.

Aq pojoːdəγə tittəγənə jaunoː əl=čaunumori.

aq poi -oːl -dəγə tittə -γənə jaunə -oː əl= čoγ -nu -mori

dp many -stat -3ds.ant 3pl -str.acc all -o neg= cut -ipfv -pot(neg.3)

dp много -stat -3ds.ant 3pl -str.acc весь -o neg= резать -ipfv -pot(neg.3)

But there were so many of them that he couldn't cut them all.

Tideŋ paːd'əd~öː tudiń [köldələ] köll'əń.

tide -ŋ paːd'ə -ND~ öː tude -i -ń kel(u) -l'əl -j

rem -att female -gen~ child 3sg -0 -str.dat come -ev -intr:3

rem -att female -gen~ ребенок 3sg -0 -str.dat прийти -ev -intr:3

That girl approached him.

Taŋ köldələk moll'əń: "Ət=əl=čaunund'ək, aduŋ lačilγə endək jaunoː, edeːŋuγən", mall'əń.

ta -ŋ kel(u) -R(ə)lək mon -l'əl -j ət= əl= čoγ -nun -jək adu -ŋ lačil -γə eND -R(ə) -k jaunə -oː eND -Aː -ŋu -γən mon -l'əl -j

dist -att come -ss.ant say -ev -intr:3 sbjv= neg= cut -hab -neg.2sg prox -att fire -loc burn -tr -imp all -o burn -intr.punc -pl -hort.3 say -ev -intr:3

dist -att прийти -ss.ant сказать -ev -intr:3 sbjv= neg= резать -hab -neg.2sg prox -att огонь -loc burn -tr -imp весь -o burn -intr.punc -pl -hort.3 сказать -ev -intr:3

He approached him and said: "You won't be able to cut them off, burn them all into this fire, let them burn", she said.

Taːt mondəγə mər=endeːl'əlŋaː.

taːt mon -dəγə mə -r= eND -R(ə) -l'əl -ŋa(m)

so say -3ds.ant aff -0= burn -tr -ev -tr:3pl

так сказать -3ds.ant aff -0= burn -tr -ev -tr:3pl

So they burned them, as she said.

Tuŋ köd'elə jaunoː endeːl'əlŋaː, waːj mə=qaldəil'əlŋi.

tu -ŋ köd'e -lə jaunə -oː eND -R(ə) -l'əl -ŋa(m) waːj mə= qal -Rəj -l'əl -ŋi

prox.acs -att vermin -acc all -o burn -tr -ev -tr:3pl also aff= flee -intr.punc -ev -intr:3pl

prox.acs -att vermin -acc весь -o burn -tr -ev -tr:3pl тоже aff= flee -intr.punc -ev -intr:3pl

They burned all these worms and escaped again.

Tan qaldəirələk qad'ir əə körel əə Umčaːgin nimeγə köll'əlŋi.

ta -n qal -Rəj -R(ə)lək qad'ir əə körel əə Umčaːgin nime -γə kel(u) -l'əl -ŋi

dist -adv flee -intr.punc -ss.ant dp hes ogre hes Umchaagin house -loc come -ev -intr:3pl

dist -adv flee -intr.punc -ss.ant dp hes ogre hes Umchaagin дом -loc прийти -ev -intr:3pl

So they escaped and arrived to the ogre's, erm, to Umchaagin's home.

Taŋ Umčaːgin nimeγə [köl köl] kölullək paipə mall'əń: "Oo, tuŋńə, tuŋńə qaːličə göde ŋoldəŋ tet=nime amutnəŋ ńaːrčuːl'əń", mall'əń.

ta -ŋ Umčaːgin nime -γə kel(u) -R(ə)lək paipə mon -l'əl -j oo tu -ŋńə tu -ŋńə qaːlə -uː -j(ə) köde (ŋ)ol -Rəŋ tet= nime ama(i) -j -nə(ŋ) ńaːrčə -uː -l'əl -j mon -l'əl -j

dist -att Umchaagin house -loc come -ss.ant woman say -ev -intr:3 intj prox.acs -n prox.acs -n terrific -stat -s.ptcp person cop -ss.sim 2sg.gen= house good -intr:3 -adv bad -stat -ev -intr:3 say -ev -intr:3

dist -att Umchaagin дом -loc прийти -ss.ant женщина сказать -ev -intr:3 intj prox.acs -n prox.acs -n terrific -stat -s.ptcp человек cop -ss.sim 2sg.gen= дом хороший -intr:3 -adv плохой -stat -ev -intr:3 сказать -ev -intr:3

When they arrived to Umchaagin's home, the woman said: "Oh, you are such a great man, but your house is really bad", she said.

Umčaːgin "Tideŋ alïs uktəirələk met jukučoː aːwaːtəjəŋ", moll'əń.

Umčaːgin tide -ŋ alïs.Y uktə -j -R(ə)lək met juku -čiː -oː aːwə -Aː -t(ə) -jəŋ mon -l'əl -j

Umchaagin rem -att very.Y overpower -pfv -ss.ant 1sg small -v.dim -o sleep -inch -fut -intr:1sg say -ev -intr:3

Umchaagin rem -att очень.Y overpower -pfv -ss.ant 1sg маленький -v.dim -o спать -inch -fut -intr:1sg сказать -ev -intr:3

Umchaagin said: "I am very tired, I will have some sleep."

"Tet jukučoː aːwək", moll'əń, taŋ mə=janduːl'əń.

tet juku -čiː -oː aːwə -k mon -l'əl -j ta -ŋ mə= jand -uː -l'əl -j

2sg small -v.dim -o sleep -imp say -ev -intr:3 dist -att aff= fall.asleep -intr -ev -intr:3

2sg маленький -v.dim -o спать -imp сказать -ev -intr:3 dist -att aff= fall.asleep -intr -ev -intr:3

"Have some sleep", she said, and he fell asleep.

Taŋ əl=iːtčeː janduːrəŋ mə=mönd'eːeːl'əń, qaːličə amučə nime duduruː əə qudoːll'əń.

ta -ŋ əl= iːt -d'Aː jand -uː -Rəŋ mə= mönd'ə -eː -l'əl -j qaːlə -uː -j(ə) ama(i) -j(ə) nime tuduruː əə quda -oːl -l'əl -j

dist -att neg= long -adv.dim fall.asleep -intr -ss.sim aff= awake -inch -ev -intr:3 terrific -stat -s.ptcp good -s.ptcp house inside hes lie -intr -ev -intr:3

dist -att neg= длинный -adv.dim fall.asleep -intr -ss.sim aff= awake -inch -ev -intr:3 terrific -stat -s.ptcp хороший -s.ptcp дом inside hes лежать -intr -ev -intr:3

He slept for a while, and when he woke up, he was lying in a magnificent house.

Tideŋ paipəgi ńid'erpəi nime weːl'əlmələ.

tide -ŋ paipə -gi ńid'erpə -j(ə) nime weː -l'əl -m(ə)lə

rem -att woman -3poss new -s.ptcp house do -ev -of.3

rem -att женщина -3poss новый -s.ptcp дом делать -ev -of.3

That woman had apparently made a new house.

Taːt saγanərə qad'ir [jed no] waːj saγanaːnurəŋ əə tuŋ paipəŋ əl=öːńənull'əń, tadaːt tude könmeːń mall'əń anmə əə: "Metiń ńanmən, ńanmən pugilγət kečik", mall'əń, "mə=qoːdə-band'ə ńanmən pugilək l'el, taŋńə kečik", mall'əń, "met taŋńəŋ laurələk mər=ət=öːrəjəŋ, öːńəjəŋ", mall'əń.

taːt saγanə -Rə qad'ir waːj saγanə -nu -Rəŋ əə tu -ŋ paipə -ŋ əl= öː -ń(ə) -nun -l'əl -j tadaːt tude könmə -ń mon -l'əl -j anmə əə met -i -ń ńanmə -ND ńanmə -ND pugil -γət keči -k mon -l'əl -j mə= qoːdə pan -j(ə) ńanmə -ND pugil -ə -k l'e -l ta -ŋńə keči -k mon -l'əl -j met ta -ŋńə -ŋ lau -R(ə)lək mə -r= ət= öː -R(ə) -jəŋ öː -ń(ə) -jəŋ mon -l'əl -j

so sit -ss.cond.sim dp also sit -ipfv -ss.sim hes prox.acs -att woman -ind neg= child -vblz.prop -hab -ev -intr:3 then 3sg.gen partner -str.dat say -ev -intr:3 simply hes 1sg -0 -str.dat willow -gen willow -gen leaf -abl bring -imp say -ev -intr:3 aff= how be -s.ptcp willow -gen leaf -0 -str.pred be -sf dist -n bring -imp say -ev -intr:3 1sg dist -n -ind drink -ss.ant aff -0= sbjv= child -vblz.acq -intr:1sg child -vblz.prop -intr:1sg say -ev -intr:3

так сидеть -ss.cond.sim dp тоже сидеть -ipfv -ss.sim hes prox.acs -att женщина -ind neg= ребенок -vblz.prop -hab -ev -intr:3 тогда 3sg.gen partner -str.dat сказать -ev -intr:3 ппросто hes 1sg -0 -str.dat willow -gen willow -gen leaf -abl принести -imp сказать -ev -intr:3 aff= как быть -s.ptcp willow -gen leaf -0 -str.pred быть -sf dist -n принести -imp сказать -ev -intr:3 1sg dist -n -ind drink -ss.ant aff -0= sbjv= ребенок -vblz.acq -intr:1sg ребенок -vblz.prop -intr:1sg сказать -ev -intr:3

So they lived and lived, but the woman wouldn't get pregnant. Then she said to her husband: "Bring me willow leaves", she said, "whatever willow leaves are there, bring them", she said, "When I drink (the tea made of) them, I will bear children, have children", she said.

Taŋńələ kečil'əlmələ tadaːt, tadaːt taŋun lajaːt qad'ir tuŋ paipəŋ [mər uː], qabundə öːńeːl'əlŋi, taːt qad'ir anaːn amutnəŋ tetčeː ŋoldəŋ saγanaːl'əlŋi.

ta -ŋńə -lə keči -l'əl -m(ə)lə tadaːt tadaːt ta -ŋun lajaː -t qad'ir tu -ŋ paipə -ŋ qabu -ND -(ND)ə(ŋ) öː -ń(ə) -l'əl -ŋi taːt qad'ir anaːn ama(i) -j -nə(ŋ) tetčeː (ŋ)ol -Rəŋ saγanə -l'əl -ŋi

dist -n -pred bring -ev -of.3 then then dist -gen behind -adv.abl dp prox.acs -att woman -ind how.many -gen -contr child -vblz.prop -ev -intr:3pl so dp very.Y good -intr:3 -adv rich cop -ss.sim sit -ev -intr:3pl

dist -n -pred принести -ev -of.3 тогда тогда dist -gen за -adv.abl dp prox.acs -att женщина -ind как.много -gen -contr ребенок -vblz.prop -ev -intr:3pl так dp очень.Y хороший -intr:3 -adv богатый cop -ss.sim сидеть -ev -intr:3pl

Then he brought them and, after that, he had several children with that woman, so they got very rich and carried on living.